“Nieuwe wet stelt seks buiten huwelijk strafbaar in Indonesië”, koppen verschillende nieuwsmedia begin december 2022.1 Wat betekent deze nieuwe wet? In Indonesië is iedereen, ook toeristen, strafbaar als hij seks met iemand heeft waarmee diegene niet getrouwd is. De straf kan oplopen tot één jaar celstraf. Indonesische politici prijzen de wetswijziging als een definitieve streep door het koloniale verleden en de opgelegde Nederlandse normen en waarden.2 Zo blijkt maar weer dat er heel wat morele zaken zijn die in Nederland al jaren legaal zijn, maar elders ter wereld nog illegaal. Van polygamie tot kindhuwelijken en gedwongen verlovingen: in dit artikel belicht ik verschillende perspectieven op de liefde wereldwijd.
Nederlandse normen en waarden
Zo’n wetswijziging als in Indonesië zou in Nederland ondenkbaar zijn op dit moment. De seksuele revolutie heeft daarin een grote bijdrage geleverd.3 Toch was overspel niet eens zo heel lang geleden nog strafbaar in Nederland. Pas op 6 mei 1971 werd overspel uit het Wetboek van Strafrecht geschrapt.4 In 1970 werd de minimumleeftijd om te trouwen verhoogd.5 In Nederland zijn deze huidige normen en waarden dus nog ‘maar’ zo’n vijftig jaar wettelijk vastgelegd of juist uit het wetboek gehaald. Hoewel overspel moreel gezien wordt afgekeurd in Nederland, is het inmiddels zo’n vijftig jaar niet meer officieel strafbaar.
Overspel
In meerdere landen ter wereld is overspel nog wel strafbaar. De straffen verschillen behoorlijk. In zo’n twintig staten in de Verenigde Staten kan vreemdgaan een flinke boete opleveren. In andere landen, zoals Brunei, staat de doodstraf op overspel.6 Andere zeer zware straffen zijn bijvoorbeeld: gestenigd worden in Noord-Nigeria of publieke stokslagen in Indonesië. Op internet gaan geruchten rond dat een vrouw haar vreemdgaande man legaal mag vermoorden in Hongkong, maar in de wet is dat niet terug te vinden.7 Overspel is dus in een aantal landen niet alleen moreel verwerpelijk, maar ook wettelijk verboden. Wat hierbij opvalt is dat het vooral landen zijn waar religie een grote rol speelt in het dagelijks leven. Dit zijn vooral Islamitische landen. De Verenigde Staten en de Filipijnen zijn verrassende uitzonderingen.8
Polygamie
Polygame huwelijken zijn in Nederland bij wet verboden. Een mogelijke reden voor dit verbod zouden de christelijke tradities in Nederland kunnen zijn.9 In verschillende culturen komt polygamie zeker voor, al is het totale aantal van de wereldpopulatie dat polygaam samenleeft slechts twee procent.10 Polygamie is het meest aanwezig in de Sub-Sahara regio. In mindere mate ook in het Midden-Oosten. Het land met de meest polygame huwelijken is Burkina Faso, een land in West-Afrika met 22 miljoen inwoners. Zo’n 36 procent van de samenlevingsvormen in dit land is polygaam.11 In de landen waar polygamie relatief veel voorkomt is de meerderheid van de bevolking islamitisch. Wat opvalt is dat binnen deze landen ook christenen en de traditionele Afrikaanse natuurreligies polygame samenlevingsvormen hebben. In het land Chad hebben zelfs meer christenen dan moslims een polygame samenlevingsvorm.12 Polygamie is dus een fenomeen wat in meerdere religieuze groepen voorkomt in de landen waar het legaal is. De VN omschrijft het als “tegenstrijdig met het vrouwenrecht tot gelijkheid met de man.”13 Waarom? Omdat het overgrote deel van de polygame samenlevingen tussen één man en meerdere vrouwen is. In de meeste landen waar polygamie legaal is, mag dan ook alleen de man meerdere vrouwen hebben. Andersom is vaak niet toegestaan.14
Kindhuwelijken
Helaas komen kindhuwelijken nog veel voor in de wereld. Het meest in de Sub-Sahara regio, maar ook veel in India en het Midden-Oosten.15 Jaarlijks trouwen wereldwijd zo’n twaalf miljoen kinderen voor hun achttiende levensjaar.16 In de hiervoor genoemde Sub-Sahara regio trouwen zelfs één op de tien kinderen voor hun vijftiende levensjaar. Een kindhuwelijk heeft grote impact op het kind. Vaak hebben getrouwde meisjes minder kans om naar school te gaan, omdat van hen verwacht wordt dat zij huishoudelijke taken op zich nemen. Daarnaast neemt de kans op een zwangerschap toe en aangezien veel tienerlichamen hier nog niet klaar voor zijn, bestaat een verhoogde kans op ernstige complicaties bij de bevalling.17 Het mag dan ook geen verrassing zijn dat veel organisaties zich inzetten om kindhuwelijken te verminderen in zoveel mogelijk landen. Hierbij proberen zij tot de kern te komen en de oorzaken van kindhuwelijken aan te pakken. Denk bijvoorbeeld aan de overtuiging dat meisjes minder waard zijn dan jongens en mannen, de wereldwijde armoede, tradities en gebrek aan educatie.
Morele kwesties
Het perspectief in de wereld over verschillende vormen van liefde zal waarschijnlijk altijd blijven verschillen. Waar de westerse wereld overspel grotendeels gedecriminaliseerd heeft, is dit in veel andere landen nog steeds illegaal. Polygamie en kindhuwelijken zijn in veel van diezelfde landen juist wel legaal. De toekomst zal uitwijzen of wereldwijde verschillen ooit dichter bij elkaar uitkomen.
Niek Bruins