Expert aan het woord: mediarecht advocaat Olaf Trojan

Expert aan het woord:
Mediarecht advocaat Olaf Trojan

De laatste jaren is het steeds meer in het nieuws, de deepfake. Voor velen is het nog een vaag begrip, hoe kan een computer zoiets maken? Het woord deepfake staat voor twee begrippen; deep learning en fake. Het kan een beeld zijn, zoals een video, maar ook een geluid, wat gefabriceerd is door middel van Artificial Intelligence. Deepfake materiaal is dus niet ‘echt’, maar toch is het vaak nauwelijks van echt te onderscheiden. Meer dan 95% van de deepfakes zijn pornografisch van aard en vaak zonder toestemming van de afgebeelde gemaakt.1 Deze worden deepnudes genoemd. Vaak worden bekende artiesten hierin afgebeeld, maar tegenwoordig is het zo eenvoudig, dat zelfs een wraakzuchtige ex een deepnude kan maken of laten maken.

In deze editie gaan we in gesprek met een expert op het gebied van deepfakes, Olaf Trojan. Hij is partner bij Bird & Bird en houdt zich voornamelijk bezig met media, internet en IT-recht.

Hi Olaf, kan je kort uitleggen welke baan je hebt en waarom jij een ‘expert’ op het gebied van deepfakes wordt genoemd?

Ik ben hier partner bij Bird en Bird, bij de grootste sectie, de TIME sectie. Dit staat voor Telecom, IT, Media en Energie. Ik richt mij op de sector media. Ik procedeer heel veel voor de media, onder andere voor de grootste krant van Nederland, het Algemeen Dagblad. Toch procedeer ik ook wel eens tegen de media. Dan komen dingen als nepnieuws, nepfoto’s en nepvideos vaak voorbij. Het echte procederen over deepfakes moet echter nog van de grond komen. Hierover is – voor zover ik weet – nog niet geprocedeerd. In de toekomst zal dit hoogstwaarschijnlijk wel gaan gebeuren.

Uit onderzoeken is gebleken dat 95% van alle deepfakes bestaat uit porno die is vervaardigd zonder toestemming, waarom is dit zo denk jij?

Dit verbaast mij niet, want heel veel ontwikkelingen in de technologie worden gedreven door de porno-industrie. Het internet zelf heeft ook een boost gekregen door de grote vraag naar pornografische afbeeldingen en video’s. Het begint vaak in deze industrie en daarna kent het andere toepassingen, net als wat nu gebeurt met deepfakes. Het is een kwalijke trend.

Denk jij dat artikel 139h van het Wetboek van Strafrecht toereikend is voor de strafbaarstelling tegen het maken, het openbaar maken en het voorhanden hebben van deepfake porno, of is het volgens jou gewenst om extra wetgeving te maken die specifiek ziet op deze gevallen?

Er wordt op dit moment gewerkt aan een voorbereiding van een wetsvoorstel. Echter bestaat er ook al bestaande wetgeving die in stelling kan worden gebracht, namelijk inderdaad artikel 139h van het Wetboek van Strafrecht. Dat verbiedt al het opzettelijk en wederrechtelijk vervaardigen, voorhanden hebben en openbaar maken van seksuele afbeeldingen of video’s. Het is natuurlijk ook al snel onrechtmatig om deepnudes te vervaardigen of openbaren, en dan kom je terecht bij artikel 6:162 BW, de onrechtmatige daad. Het bestaande wettelijke kader biedt op zich al aanknopingspunten om deepnudes aan te pakken. Vaak klinkt er al snel een roep om alles te codificeren, maar als je het probeert in te kaderen mis je net weer bepaalde gevallen die niet binnen het kader vallen. Dat er een vangnetbepaling is, blijft heel belangrijk. Sommige rechtsgebieden moeten niet te veel gereguleerd worden. Deepfakes zijn heel snel in beweging en een wet hierover zou dus al heel snel achterhaald kunnen zijn.

“Veel ontwikkelingen in de technologie worden gedreven door de porno-industrie”

Hoe makkelijk is het tegenwoordig om een deepfakevideo te laten maken?

Steeds makkelijker. Op internet kan je makkelijk programma’s vinden om ze zelf te maken. Waar momenteel ook discussie over is, is of consumenten wel toegang zouden moeten hebben tot dit soort programma’s. Deze vraag moeten wij onszelf zeker stellen als het echt heel makkelijk wordt om daar allerlei onoorbare dingen mee te doen. Ik vind het een moeilijke discussie om categorisch toegang te ontzeggen aan een deel van de samenleving. Het EHRM hanteert natuurlijk wel de vrijheid van meningsuiting, maar heeft zich over deepfakes nog niet uitgelaten.

Sommige mensen vinden het beangstigend dat een computer in staat is tot het maken van deepfakes. Deel jij deze mening of zie je juist kansen die ontstaan door het gebruik van deepfakes, en waarom?

Ik vind het allebei. Als ik dan toch moet kiezen zou ik het eerder beangstigend vinden. Er zijn genoeg technieken die duidelijker een bijdrage leveren aan ons welzijn, maar deepfakes doen dit niet per se. Het kunnen creëren van deepfakes, is dat nou werkelijk een toevoeging aan onze levensvreugde? Ik zie het als een ontwikkeling die je niet tegengaat, het is er gewoon.

“Het kunnen creëren van deepfakes, is dat nou werkelijk een toevoeging aan onze levensvreugde?”

Stel, er is een deepfakefilmpje met ongewenste inhoud gemaakt met in de hoofdrol één van onze lezers, hoe kan hij of zij hier het beste mee omgaan volgens jou?

Vaak zal dit dan gedeeld worden op een platform. Deze platforms kennen huisregels en je kan op platforms ook rapporteren. Platforms zullen meegaan met hun tijd en steeds strenger worden op dit soort content. Mijn eerste advies zou dus zijn, naast het zoeken van een goede advocaat of jurist, goed te kijken of je via het platform het beeldmateriaal er af kan laten halen. Rechtstreeks contact met platform is dus het meest effectief.

Olaf Trojan

Sanne Breimer