Ernst Kuipers, Minister van Volksgezondheid, heeft een nieuw wapen in zijn strijd tegen drugs geïntroduceerd. Op 5 juli 2022 diende hij een wetsvoorstel in om een derde Opiumlijst op te nemen in de Opiumwet.1 De zogenaamde ‘Opiumlijst IA’ gaat stofgroepen bevatten waarvan de chemische structuur is afgeleid van meerdere substanties met psychoactieve werking die momenteel op lijst I van de Opiumwet staan. Het gaat voornamelijk om designerdrugs, zoals bijvoorbeeld 3-MMC, die vergelijkbare psychoactieve effecten teweegbrengen als bekende drugs zoals MDMA, THC en heroïne.
Waarom dit wetsvoorstel?
Ernst Kuipers acht het aannemelijk dat deze drugs ernstige gezondheidsschade kunnen opleveren. Dat zegt hij ondanks dat de precieze gezondheidsgevolgen van de nieuwe psychoactieve stoffen (hierna: NPS-en) ten tijde van het wetsvoorstel nog niet in kaart waren gebracht.
Designerdrugs worden vaak geproduceerd om de bestaande drugswetgeving te ontwijken.2 Producenten en dealers in deze drugs zijn erg creatief in het omzeilen van de Opiumwet. Dat doen zij door nieuwe middelen te ontwikkelen die nagenoeg dezelfde effecten hebben als verboden drugs, maar nog wel legaal zijn in Nederland. Producenten en dealers halen de autoriteiten op die manier telkens weer in. De ene NPS is nog niet eens verboden als de volgende alweer klaar is om te verkopen.
Volgens de European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction (hierna: EMCDDA) vormen de designerdrugs een steeds hardnekkiger probleem. Eind 2021 werden er maar liefst 880 nieuwe NPS-en gesignaleerd, waarvan er 52 zelfs voor het eerst in Europa werden gemeld. Dit blijkt uit het Europees Drugsrapport 2022.3 Om de snelle productie en omloop van deze NPS-en tegen te gaan acht de Minister van Volksgezondheid het van belang om op te treden tegen deze producenten en handelaren door middel van dit nieuwe wetsvoorstel.
Wat staat er in het wetsvoorstel?
Het wetsvoorstel ziet op generieke wetgeving die gericht is op groepen NPS, waarmee deze bij voorbaat verboden worden. Het verbod omvat alle middelen die kunnen worden afgeleid van de chemische basisstructuur van een substantie. Waar producenten van designerdrugs vroeger de wet konden omzeilen door slechts één chemische groep te veranderen of toe te voegen, brengt het nieuwe wetsvoorstel daar verandering in. Door deze nieuwe lijst is de nieuw ontwikkelde drug namelijk automatisch verboden.
Met dit voorstel volgt Nederland omliggende landen, zoals Duitsland en België, die eerder al overgingen op generieke wetgeving omtrent NPS-en. In het wetsvoorstel wordt voorgesteld om in de Opiumwet artikel 2A toe te voegen. Dat artikel verbiedt middelen die op de nieuwe Opiumlijst IA staan binnen of buiten het grondgebied van Nederland te brengen, aanwezig te hebben of te vervaardigen. Wat als je opzettelijk handelt in strijd met lid 1 sub A of C? Dan kan dat volgens Kuipers’ voorstel een gevangenisstraf van ten hoogste zes maanden of een geldboete van maximaal 9000 euro opleveren.
Reacties op dit wetsvoorstel
De Raad voor de Rechtspraak wijst de Minister op een punt van aandacht. In de Memorie van Toelichting staat namelijk aangegeven dat het onduidelijk is hoe ernstig de gezondheidsrisico’s zijn.4 Daarom verwachten zij dat discussie zal ontstaan over de vraag of sprake is van schadelijkheid voor de volksgezondheid. Ook verwachten zij een toename van de werklast die neerkomt op 611.000 euro per jaar. De Afdeling advisering van de Raad van State adviseert om de doelmatigheid van het wetsvoorstel nader te motiveren, omdat deze op dit moment nog onvoldoende duidelijk is, en om toe te lichten op welke wijze de burgers worden geïnformeerd over de aanstaande veranderingen. 5
Wat kunnen we verwachten?
Of het wetsvoorstel in deze vorm wordt aangenomen is nog lang niet zeker. Het kan nog jaren duren voordat het nieuwe artikel in de Opiumwet en de Opiumlijst IA in werking treedt. De Nederlandse autoriteiten nemen de opkomst van de designerdrugs erg serieus en achten de nood tot generieke wetgeving hoog. Dat maakt de kans dat deze wet, in welke vorm dan ook, gaat intreden vrij groot.
Sanne Breimer