Het winterseizoen doet haar intrede en dus gaat de verwarming omhoog. Je energieverbruik stijgt en dus voel je dat in je portemonnee. Bovendien hebben we te maken met een verstoorde wisselwerking tussen vraag en aanbod van aardgas op de wereldmarkt. Met als gevolg dat de gasprijzen drastisch zijn gestegen. Zodanig dat de Nederlandse overheid maatregelen heeft getroffen om gedupeerden enigermate te compenseren.
Waarom torenhoge gasprijzen?
Prijzen van producten en diensten schommelen altijd, dus ook die van energieleveranties. Over het algemeen stijgen de prijzen als het aanbod daalt of als de vraag stijgt. Ten aanzien van aardgas is er weinig aanbod en veel, heel veel vraag, waardoor de prijzen zijn gestegen. Een belangrijke reden voor de toename van de vraag naar gas is het onverwacht snelle herstel van de wereldeconomie tijdens de coronapandemie. Helaas doet zich de situatie voor dat de grote vraag naar aardgas niet genoeg kan worden beantwoord. Noorwegen behoort samen met Rusland tot de grootste gasleveranciers in Europa, maar zij hebben volgens onze regering onder andere door onderhoud moeite om meer gas te leveren.1 Rusland heeft vergunning aangevraagd extra energie te leveren via de pijpleiding Nord Stream 2 die in Duitsland vanuit de zee aan land komt. Na toestemming te hebben gevraagd bij de bevoegde Duitse instantie, is deze niet verleend omdat die in strijd is met de richtlijn die hierover gaat. Na de wijziging van de richtlijn vorig jaar bepaalt deze nu dat pijpleidingen met derde landen zoals Nord Stream 2 moeten voldoen aan de eisen van het Derde Energiepakket.
De richtlijn wordt strikt toegepast om eigendomsontvlechting van energielevering (het bezitten van de infrastructuur van de energie en het leveren van energie zelf) tegen te gaan.2 Doordat de Duitse instantie deze aanvraag heeft geweigerd, zijn de gasprijzen nog verder gestegen.3 Al zou Nord Stream op zichzelf een goede manier zijn voor extra gasleverantie naar Europa, twijfelen veel landen of de EU dan niet te afhankelijk wordt van Rusland.4
Met je contract in de kou
Doordat de stijging van de gasprijzen door energieleveranciers contractueel vaak kan worden doorbelast, heeft dit grote invloed op huishoudens en bedrijven. Vooral bedrijven die veel energie verbruiken merken dit. Bijvoorbeeld aluminiumbedrijven die bij de huidige prijzen zelfs niet meer rendabel kunnen produceren. Ook huishoudens hebben last van de prijsstijgingen op de gasmarkt. Vooral huishoudens in “energiearme” woningen voelen dit in hun portemonnee. Dit zijn huizen die, door slechte isolatie veel
energie nodig hebben om warm te worden waardoor de bewoners sowieso meer betalen.
Het is echter niet per definitie zo dat elk huishouden, arm of neutraal, veel meer gaat betalen. Het doorbelasten van de prijsstijging door energieondernemingen gebeurt niet altijd. Dit heeft te maken met de vraag of het gaat om een variabel- of vast leveringscontract voor bepaalde of onbepaalde tijd. Bij een variabel contract mag de prijs van energie soms twee keer per jaar worden gewijzigd en soms vaker, waardoor in de situatie waarin de prijzen wereldwijd stijgen, afnemers van energie met een variabel contract de gevolgen terugzien op hun rekeningen. Bij een vast contract blijft het tarief gelijk zolang het contract loopt.5 In deze situatie zal de energieonderneming minder geld ontvangen dan deze heeft betaald. Het laatste wat de overheid echter wil is dat huishoudens letterlijk in de kou komen te staan. Daarom belooft zij maatregelen te treffen om gedupeerden te compenseren, zoals onder meer het verlagen van de energiebelasting. Daarnaast subsidie om huizen beter te isoleren.
‘In deze crisissituatie waarin de prijzen erg zijn gestegen en meerdere energiebedrijven failliet zijn gegaan had kritischer moeten worden gekeken naar de financiële en technische kwaliteiten in de uitvoering van de taken van energiebedrijven.’
De ACM in zwaar weer?
Mochten energieondernemingen zich niet aan de regels houden, kan een klant terecht bij de Autoriteit Consument & Markt (ACM) of aankloppen bij de Geschillencommissie Energie, die dergelijke zaken juridisch beoordelen. Het is bekend dat ze al verschillende meldingen hebben ontvangen.6 De ACM ziet erop toe dat iedereen op de energiemarkt zich aan de regels houdt die zijn gebaseerd op Europese verordeningen en Nederlandse wetten zoals de Gaswet of de Elektriciteitswet 1998.7 Op grond van artikel 47 Gaswet heeft de ACM de bevoegdheid vergunningen in te trekken indien nodig. Dit kan onder meer als een energieonderneming failliet dreigt te gaan.8 Dit was bijvoorbeeld het geval bij het energiebedrijf Welkom Energie. Dit bedrijf werd 29 oktober jl. failliet verklaard. Met als gevolg dat de vergunning van Welkom Energie om energie te leveren werd ingetrokken door de ACM. Dit heeft ook gevolgen voor de klanten van het
failliete bedrijf. De ACM regelt dat klanten van gefailleerde energiebedrijven energie blijven ontvangen via een ander energiebedrijf. Dit gebeurt na maximaal 20 werkdagen, de zogenoemde vensterperiode.9
Naar aanleiding van faillissementen zoals van Flexenergie, Anode Energie, Welkom Energie en Enstroga kwam aan het licht dat de ACM mogelijk onterecht vergunningen zou hebben verleend aan energieondernemingen. Volgens de Curator van Flexenergie had de ACM in 2017 al moeten ingrijpen. Dit roept de discussie op of de vereisten voor het verkrijgen van vergunningen niet te soepel zijn. In deze crisissituatie waarin de prijzen erg zijn gestegen en meerdere energiebedrijven failliet zijn gegaan had volgens de curator kritischer moeten worden gekeken naar de financiële en technische kwaliteiten in de uitvoering van de taken van energiebedrijven.10
De discussie of de flexibilisering van de energiemarkt in 2001 niet te ver is doorgeschoten is hiermede actueel geworden.
De balans opmakend…
De ACM heeft een toezichthoudende rol op energieleverantie. Zij ziet erop toe dat consumenten niet zonder energie komen te zitten en dat de procedures met betrekking tot de totstandkoming van contracten eerlijk verlopen. Door de liberalisering van de Energiemarkt en de faillissementen rijst de vraag of de ACM wel kritisch genoeg is geweest bij de verlening van vergunningen en of de wetten niet te soepel zijn.
Maken we de balans op van de gevolgen van de explosie van de energieprijzen dan kunnen we wat de overheid betreft constateren dat de controle met betrekking tot de levering aan particulieren nog wel eens kritisch bekeken moet worden.
Mayte Garcia Faria Delgado
