Turkije brengt schaduwagenda Rusland aan het licht

De spanning is om te snijden nadat Turkije op 3 december 2015 een Russisch gevechtsvliegtuig heeft neergeschoten.

Lees verder

Het is donderdag 3 december. Eens kijken wat het nieuws vandaag biedt inzake Turkije en Rusland. Het AD kopt: “Poetin: Turkije krijgt spijt van neerschieten straaljager.”1 Eerder heeft Erdogan via premier Davutoglu laten weten geen excuses te willen aanbieden.2 Zo te zien zijn de gemoederen hoog opgelopen tussen Turkije en Rusland. Wat deed het Russische gevechtsvliegtuig bij de Turks-Syrische grens en welke maatregelen neemt Rusland tegen Turkije?
Het incident tussen Rusland en Turkije

Turkije heeft op 24 november een Russisch gevechtsvliegtuig, een Su-24, neergeschoten bij de Turks-Syrische grens. Dit is een van de weinige dingen die zeker zijn. Beide landen komen daarnaast ieder met minder ‘harde’ feiten. Zo beweert Turkije dat het Russische gevechtsvliegtuig, ondanks diverse waarschuwingen, 17 seconden het Turkse luchtruim heeft geschonden. Rusland stelt boven Syrië te hebben gevlogen. Zonder onafhankelijk en onpartijdig onderzoek blijft het bij beweringen van beide landen.

NAVO-lid Turkije is voor het Westen van strategisch belang. Turkije grenst aan Syrië en daarmee aan het onrustige Midden-Oosten. Turkije fungeert als buffer voor het Westen. Turkije en Syrië zijn echter geen bevriende buren. Erdogan ziet Assad liever vertrekken. De Turken beogen via de Turkmenen controle over het Turks-Syrische grensgebied te houden. Dat IS tegen het regime van Assad vecht, was voor Erdogan reden om niet in actie te komen tegen IS. Erdogan heeft echter een ommezwaai gemaakt en alsnog besloten mee te vechten tegen IS. In ruil voor het beschikbaar stellen van de luchtmachtbasis Incirlik in Zuid-Turkije aan de Amerikanen wilde Erdogan een “safe zone” en een “no-fly zone” creëren aan de Turks-Syrische grens.3 De gedachte is dat deze zone de oprukkende Koerden tegen zal houden, zodat de Turkmenen blijven domineren in het grensgebied.

De Koerden strijden met de Amerikanen tegen IS. De Koerdische Arbeiderspartij, PKK, is van oudsher vijand van Turkije.4 Het realiseren van een “safe zone” en een “no-fly zone” was echter geen topprioriteit van de Amerikanen. Aan de andere kant steunt Rusland het regime van Assad. Nu IS tegen het regime van Assad vecht, is het in het belang van Rusland dat IS wordt bestreden. Volgens Poetin kan Assad het beste IS bestrijden.

De strijd tegen IS bevindt zich niet bij de Turks-Syrische grens.5 Dit concentreert zich meer landinwaarts. Het is daarom niet aannemelijk dat het Russische gevechtsvliegtuig op weg was IS te bestrijden. Het lijkt er meer op dat Rusland het regime van Assad aan het ondersteunen was. Rusland werd er al eerder van beschuldigd in plaats van IS juist andere strijdende  partijen te bombarderen.

Het internationaalrechtelijk kader

Geweldgebruik tussen staten is verboden.6 Op deze hoofdregel zijn een drietal uitzonderingen, namelijk het recht op zelfverdediging7, geweldgebruik als militaire maatregel van de Veiligheidsraad8 en geweldgebruik door een staat met goedvinden van de Veiligheidsraad. Turkije claimt gebruik te hebben gemaakt van het recht op zelfverdediging. Dat gaat echter alleen op als de actie van Rusland te kwalificeren is als een gewapende aanval. Een gewapende aanval wordt nader gedefinieerd als: “the most grave forms of the use of force those constituting an armed attack.”9 Deze gewapende aanval moet toerekenbaar zijn aan Rusland. Vervolgens moet Turkije de voorgenomen maatregel onverwijld voor hebben gelegd aan de Veiligheidsraad. Is aan voorgaande voorwaarden voldaan dan moet tenslotte de zelfverdediging op zichzelf noodzakelijk en proportioneel zijn. Omdat in dit geval niet alle feiten duidelijk zijn, is het niet met zekerheid te stellen of Turkije conform het internationaal recht heeft gehandeld.

Omdat niet alle feiten duidelijk zijn, is niet met zekerheid te stellen of conform internationaal recht is gehandeld.

Gevolgen

Rusland heeft zowel militaire als economische maatregelen tegen Turkije genomen. In eerste instantie heeft Rusland de hotline met Turkije verbroken waardoor via dit kanaal niet meer over luchtbewegingen gecommuniceerd kan worden.10 Ook heeft Rusland een kruiser met raketsystemen naar de Syrische kust gestuurd, luchtafweerraketten gestationeerd op de Russische basis in Latakia en luchtraketten geplaatst onder Russische gevechtsvliegtuigen. Economisch is een tiental sancties aangekondigd, onder andere visumbeperkingen voor Turkse burgers en het verbod voor Russische voetbalclubs om tijdens de winterstop Turkse spelers te contracteren.11 Bovendien wil Rusland de daders van het neerhalen van het gevechtsvliegtuig strafrechtelijk vervolgen.12 Naar het zich laat aanzien wordt Rusland steeds autocratischer geleid. De economie verzwakt. Rusland heeft mijns inziens belang bij onzekerheid en instabiliteit in omringende landen. Poetin zal het incident uitvergroten zodat hij zijn onderhandelingspositie kan versterken. Nu de internationale gemeenschap en beide landen zelf geen belang hebben bij een conflict, lijkt het neerhalen van het gevechtsvliegtuig een incident tussen beide landen te blijven.

anita-foto
Anita Bekema

fit your future

Weet jij al wat bij jou past? Tijdens onze Masterclass
op 21, 22 en 23 april 2016 kun je het werken bij
NautaDutilh ervaren. Zin in een uitdaging en studeer je
Nederlands-, notarieel-, of fiscaal recht? Schrijf je dan
vóór 12 maart aanstaande in via werkenbijnautadutilh.nl.

logo nauta

Voetnoten

1. AD ‘Poetin: Turkije krijgt spijt van neerschieten straaljager’ <www.ad.nl>
2. BNR ‘Geen excuses voor het doen van onze plicht’ <www.bnr.nl>
3. Elsevier ‘Hoe Erdogan de NAVO betrekt bij machtsgreep in eigen land’ <www.elsevier.nl>
4. Elsevier ‘Erdogan ontvouwt felle oorlog tegen PKK in nieuwjaarsspeech’ <www.elsevier.nl>

5. BNR ‘Rusland verbreekt verbinding met Turkije’ <www.bnr.nl>
6. Art. 2 lid 4 VN-Handvest
7. Art. 51 VN-Handvest
8. Art. 42 VN-Handvest
9. Wall-arrest

10. BNR ‘Rusland verbreekt verbinding met Turkije’ <www.bnr.nl>
11. www.gatestoneinstitute.org
12. Elsevier ‘Rusland: Turkije moet daders neergeschoten straaljager bestraffen’ <www.elsevier.nl>

Video
Delen

Uw naam

E-mail

Naam ontvanger

E-mail adres ontvanger

Uw bericht

Verstuur

Share

E-mail

Facebook

LinkedIn

Contact

Verstuur

Aanmelden

Meld aan