Nederland aansprakelijk voor vliegende bommenwerpers Somalië? - Rens

Redactioneel

Nederland aansprakelijk voor vliegende bommenwerpers in Somalië?

De hedendaagse problematiek rondom Somalië is op z’n zachtst gezegd zorgelijk te noemen.

“Djoek djoek”, zo beschrijft de nomade Omar Mahamud Ali de inslagen van de drones die zijn leven voor goed veranderen. Samen met twee van zijn dochters is hij geschept door Hellfire-raketten. Op zondag 26 januari 2014 bombardeert de VS een kolonne auto’s van de terreurbeweging Al Shabaab. Een vlammenzee is het gevolg. Bij Omar wordt het zwart voor zijn ogen. Het volgende moment wordt hij wakker in het ziekenhuis van Merca. Daar vertelt zijn in tranen verkerende vrouw hem dat zijn twee dochters inmiddels overleden zijn.

Problematiek

De hedendaagse problematiek rondom het in de Hoorn van Afrika gelegen Somalië is op zijn zachtst gezegd zorgelijk te noemen. Naast de veelvuldige piraterij rondom de kust van Somalië heerst er ook een burgeroorlog. Het land is door de in 1991 losgebarsten burgeroorlog al meer dan twintig jaar stuurloos. Alsof dat nog niet genoeg is bezet de Somalische terreurbeweging Al Shabaab een slordige 50% van het land. Deze beweging wil door middel van aanslagen een islamitische staat vestigen die gebaseerd is op de Koran. Somalië heeft sinds 1991 geen centrale regering meer waardoor men Al Shabaab gerust een machtige organisatie kan noemen.

In het Friese Burum wordt op grote schaal telefoonverkeer onderschept. Hieronder vallen ook telefoongesprekken die vanuit Somalië worden gevoerd. Deze informatie gebruikt Nederland om de piraterij tegen het lijf te gaan. Wij delen de onderschepte telefoongesprekken echter ook met de Amerikaanse inlichtingendienst National Security Agency (NSA). Amerika is voor deze informatie namelijk grotendeels afhankelijk van andere landen. Volgens documenten die Edward Snowden heeft gelekt speelt deze informatie een belangrijke rol bij Amerikaanse anti-terreuroperaties.¹ Tot de inhoud van de telefoongesprekken heeft Amerika geen toegang. Ze kunnen slechts zien wie met wie op een bepaald tijdstip belt. Op basis van deze informatie maakt de CIA een profiel van een bepaald persoon. Het gedrag van de SIM-kaart wordt gekoppeld aan een persoon. Het is echter lang niet altijd zeker wie de telefoongesprekken voert. Het kan dus zo zijn dat een persoon die een paar ‘onhandige telefoontjes ‘ pleegt in de lijst van verdachten van de CIA wordt geplaatst. De gevolgen hiervan kunnen desastreus zijn.

Een persoon die een paar onhandige telefoontjes pleegt, kan zo op de lijst van verdachten van de CIA worden geplaatst

Waarom kiest Omar voor Nederland?

Terug naar Omar en zijn ellende. Omar heeft de twee Nederlandse advocaten Liesbeth Zegveld en Göran Sluiter in de arm genomen om Nederland aan te klagen. Eerstgenoemde is ook betrokken geweest bij de aanklacht tegen Nederland door de slachtoffers bij de val van Srebrenica. De vraag is waarom Nederland wordt aangeklaagd en niet Amerika. Mr. Sluiter vertelt in een interview met Radio 1 dat het slachtoffer een keuze moet maken en dit meestal zal baseren op de juridische mogelijkheden.² In Amerika is weinig jurisprudentie over dit soort gevallen te vinden omdat de rechter de zaak daar vrij snel buiten behandeling stelt. Dit omdat het om de nationale veiligheid van Amerika gaat en er geen Amerikaanse staatsburgers bij betrokken zijn. Ze zijn dus redelijk kansloos in Amerika. Daarom zijn de pijlen momenteel gericht op Nederland.

Mr. Sluiter is optimistisch over de kansen van Omar. Er zijn vergelijkbare situaties waarbij Nederland aansprakelijk is gesteld ondanks dat ze maar zijdelings betrokken zijn geweest. De vergelijking met de Srebrenica-zaak is snel gemaakt. De juridische grondslag kan op twee bepalingen rusten. Als juridisch vast komt te staan dat er sprake is van een gewapend conflict is er sprake van een oorlogsmisdrijf. Mocht dit niet het geval zijn dan kan er een beroep worden gedaan op schending van het recht op leven.

Het Ministerie van Defensie heeft gereageerd met de opmerking dat zij niet weten wat andere landen met de verstrekte informatie doen. Men doet in Den Haag aan enige vorm van struisvogelpolitiek. Volgens mr. Sluiter komt Nederland hier niet mee weg. Hij zegt dat Nederland het risico loopt dat de informatie ook voor andere doeleinden wordt gebruikt op het moment dat ze het deelt met anderen. Hij vergelijkt het met strafrechtelijke leerstuk “voorwaardelijk opzet”. Ook vindt hij het ongeloofwaardig dat Nederland niet zou weten wat Amerika met deze informatie doet. Er is bekend wat Amerika doet in Somalië en hoe ze daar optreden. De Amerikanen vragen niet voor niets om deze informatie.

Verhoging aantal aanvallen door Obama

In het Obama-tijdperk zijn de drone-aanvallen behoorlijk in populariteit toegenomen. Obama vindt de aanvallen ‘precies, legaal en effectief’. Uit documenten die onlangs door een anonieme klokkenluider zijn gepubliceerd komt gevoelige informatie naar boven. Er vallen zeer veel burgerslachtoffers door deze oorlog en de inlichtingen waar blindelings op wordt vertrouwd zijn vaak gebrekkig. Deze oorlog kan dus als onzorgvuldig worden bestempeld. Volgens drone-experts zijn er bij de drone-aanvallen 4000 mensen gedood waaronder 476 burgers.³

Het drama wat zich bij het gezin van Omar heeft afgespeeld is dus waarschijnlijk geen eenmalig ongeluk geweest. Er zijn ongetwijfeld meer gezinnen verwoest door deze hedendaagse technologische vernuftigheid die men drones noemt. Levens van onschuldige burgers worden op het spel gezet om een aantal hoge piefen op de terroristische apenrots van Al Shabaab te elimineren. Het leven van Omar ziet er tegenwoordig dramatisch uit. Een nomade zonder vee is als het Nederlands elftal onder Guus Hiddink: kansloos. Omar moet leven van zijn vee. Zijn inkomstenbron is weg aangezien zijn veestapel verwoest is door de aanval. Hij moet zijn eten bij elkaar bedelen en op krukken zijn dagen slijten. De advocaten van Omar zijn optimistisch over de slagingskansen van de zaak. Voor Omar zal het leven er nooit meer hetzelfde uit zien. Gerechtigheid is het hoogst haalbare. We zullen moeten afwachten hoe de rechter oordeelt over deze kwestie.

rens cirkel
Rens Oude Nijhuis

DLA Piper is één
van de grootste juridische
dienstverleners wereldwijd.

Kom je bij ons werken, dan krijg je meteen 8.000 collega’s in meer dan 30 landen. Daardoor ben je in no time uit je comfortzone en krijg je volop kansen om je te ontwikkelen. Persoonlijk, maar ook op het gebied van best practices, processen en maatschappelijk verantwoord ondernemen.
Bij DLA wordt er van jou als Big Talent veel gevraagd, maar krijg je vroeg in je carrière ook big opportunities…

Kijk snel voor meer info op: bigopportunities.nl

1. NRC ‘NSA dossiers Nederlandse data mogelijk gebruikt bij drone aanvallen’ <www.nrc.nl>
2. Radio1 ‘Is Nederland mogelijk aansprakelijk voor een Amerikaanse drone aanval in Somalie <www.radio1.nl>
3. NRC ‘Geheime documenten drone oorlog VS gelekt’ <www.nrc.nl>