Geweld in én om het voetbalveld

Hoe is de aansprakelijkheid geregeld?

In het aansprakelijkheidsrecht nemen sport en spel een bijzondere plaats in. Op zichzelf niet zo bijzonder, want gevaarlijke en risicovolle situaties horen er nu eenmaal bij. Zo ontsporen regelmatig voetbalwedstrijden in scheld- en zelfs knokpartijen. De dood van grensrechter Richard Nieuwenhuijzen in 2011 vormde hierbij een dieptepunt. Hoewel er over het algemeen sportief wordt gestreden op het gras van de Nederlandse voetbalstadions, zijn dezelfde stadions ook vaak het podium voor wanordelijkheden. In en rondom de Nederlandse voetbalstadions zorgen supporters met enige regelmaat voor onveilige situaties. In de huidige praktijk is het de Betaald Voetbal Organisatie(BVO) die door de Koninklijke Nederlandse Voetbalbond (KNVB) of UEFA wordt gesanctioneerd wegens het gedrag van hun supporters en het niet treffen van voldoende voorzorgsmaatregelen.¹ Daarbij zijn de handelingen die buiten het veld als onrechtmatig worden gezien, dit vaak binnen het veld niet. In dit artikel ga ik in op de aansprakelijkheid van de schade veroorzaakt tijdens en rondom voetbalwedstrijden. Wie wordt er aansprakelijk gehouden voor het geweld om de velden en wat is de reikwijdte van een sport- en spelsituatie?

Het voetbalveld is overzichtelijk
Vier jaar geleden overleed Richard Nieuwenhuizen als gevolg van voetbalvandalisme. El-Hasan D., de voetbalvader die hem aanviel, werd tot zes jaar gevangenisstraf veroordeeld. Daarnaast werd aan vijf van de jeugdspelers de toenmalige maximumstraf van twee jaar jeugddetentie, waarvan zes maanden voorwaardelijk opgelegd. De rechter oordeelde dat de daders gezamenlijk een schadevergoeding van €58.000 moeten betalen. Hiervan is €25.000 shock-schade voor de jongste zoon, die getuige was van de doodslag.² Tot dusver heeft de dader slechts €1060 kunnen overmaken naar Justitie. El-Hasan D heeft meerdere malen geprobeerd tot een regeling te komen, maar Justitie is niet gevoelig voor de draagkracht die iemand heeft. Om de rest van het bedrag bij elkaar te sparen, zijn familieleden een crowdfundingactie begonnen. Iedereen die iets kan missen wordt opgeroepen een bijdrage te leveren.

”De rechter oordeelde dat de daders gezamenlijk een schadevergoeding van €58.000 moeten betalen. Hiervan is €25.000 shock-schade voor de jongste zoon, die getuige was van de doodslag.²”

Het stadion niet
In het geval van Richard Nieuwenhuijzen konden de daders duidelijk worden aangewezen. Maar wat als dit niet het geval is, bijvoorbeeld in een voetbalstadion? In zo’n geval dient er te worden nagegaan wie er nog meer aansprakelijk is of kan worden gehouden voor de wanorderlijkheden. Zo is een voetbalclub zelf verantwoordelijk voor de veiligheid en ordehandhaving in het stadion en voert de burgemeester de regie over de openbare orde. Daarnaast zijn ook andere organisaties actief rondom de aanpak van voetbalvandalisme, zoals het openbaar ministerie, de Koninklijke Nederlandse Voetbalbond en de Federatie van Betaald Voetbal Organisaties (hierna: FBVO).³ Om een FBVO daadwerkelijk aansprakelijk te kunnen houden voor de geleden schade dient er sprake te zijn van onrechtmatig handelen ex. art.6:162 BW.

Wangedrag supporters: FBVO
De FBVO is in beginsel aansprakelijk voor het wangedrag van de supporters. Of er sprake is van onrechtmatig handelen dient mede te worden beoordeeld aan de hand van de interne regelgeving van de KNVB.⁴ Daarnaast speelt ook het tuchtrecht een rol in de beoordeling van de schending van de zorgvuldigheidsnorm van het civiele recht. Binnen het civiele recht zal worden gekeken of de FBVO heeft voldaan aan de inspanningsplicht van ‘een redelijk handelend toezichthouder’.⁵ Hierbij wordt rekening gehouden met hetgeen in het tuchtrecht is bepaald. Ten tweede moet er sprake zijn van een causaal verband.⁶ Door het niet-ingrijpen van de FBVO moet schade zijn geleden die in aanmerking komt voor een vergoeding. Nalaten van een FBVO zal niet altijd onrechtmatig zijn. Tijdens een voetbalwedstrijd kan er van alles gebeuren. Van de organisatie kan niet worden verwacht overal in te grijpen, waar een bezoeker dit nodig acht. Met andere woorden; de inspanningsverplichting is niet oneindig. Wanneer vast komt te staan dat de FBVO onrechtmatig heeft nagelaten, dient te worden bepaald of de schade die is ontstaan, het gevolg is van het nalaten is ontstaan. Er moet sprake zijn van causaal verband. Aan het relativiteitsvereiste is voldaan wanneer de zorgvuldigheidsnorm wordt geschonden.⁷ Hieruit blijkt dat een nalatende toezichthouder -in dit geval de FBVO- civielrechtelijk aansprakelijk kan worden gesteld. Daarbij blijft het echter de vraag in hoeverre een dergelijk ongeval in werkelijkheid zal leiden tot een gang naar de civiele rechter. Partijen zullen niet snel deze stap zetten, aangezien er vaak een interne oplossing voorhanden is. In de meeste gevallen zal er gesanctioneerd worden door de tuchtrechtelijke organen van de KNVB.⁸ Daarnaast zorgt de bewijslast ervoor dat de drempel hoger is in het civiele recht dan in het tuchtrecht.

Speler gaat tegenspeler te lijf
Tijdens een voetbalwedstrijd wordt door de spelers vaak alles in de strijd gegooid. Wat als iemand ten gevolge daarvan schade oploopt? In hoeverre kan een speler die een overtreding veroorzaakt buiten het veld worden gestraft voor de schade die op het veld is ontstaan? In het verleden is gebleken dat wanneer tijdens een voetbalwedstrijd⁹ een speler zijn enkel breekt door een sliding van de tegenstander en hierdoor arbeidsongeschikt raakt, de strafrechter tot een veroordeling kan komen voor het toebrengen van zwaar lichamelijk letsel. In de desbetreffende situatie had de speler de bal al weggespeeld. De tegenstander had moeten en kunnen weten dat een sliding van achteren niet meer op de bal gericht kon zijn. De aanmerkelijke kans op letsel zich heeft verwezenlijkt. In dit geval is er sprake van een abnormaal gevaarlijke gedraging die onrechtmatig is en niet van een sport- en spelsituatie.¹⁰

”Binnen de orde van het spel kan worden aangenomen dat er sprake is van een ongelukkige samenloop van omstandigheden en de speler dus niet aansprakelijk gehouden kan worden voor de schade”

Ten slotte rijst toch de vraag wanneer er dan wel sprake is van een sport- en spelsituatie.¹¹ Om te bepalen of er sprake is van een sport- en spelsituatie, zal de rechter moeten beoordelen of de toedracht binnen de normale verwachtingen van de desbetreffende sport ligt. Zo ja, dan leidt dit tot de conclusie dat het letsel als gevolg van een ongelukkige samenloop van omstandigheden is ontstaan en niet als gevolg van een onrechtmatige gedraging.¹² Het gaat er vooral om of de gedraging die tot de schade leidt, buiten de orde van het spel is. Wanneer de handeling binnen het spel als onrechtmatig gezien wordt en er zelfs een rode kaart voor wordt gegeven, wordt het eenvoudiger om aan te nemen dat de gedraging niet binnen de orde van het spel is. Er dient dus te worden bewezen dat de situatie waarin schade is opgelopen, buiten de regels of geest van het spel viel. Binnen de orde van het spel kan worden aangenomen dat er sprake is van een ongelukkige samenloop van omstandigheden en de speler dus niet aansprakelijk gehouden kan worden voor de schade.

Samengevat
Al met al kan dus zowel binnen als buiten het veld de functionele dader aansprakelijk worden gehouden voor de schade. Daarbij dient voor aansprakelijkheid op het veld te worden nagegaan of de situatie waarin schade is opgelopen, buiten de regels of geest van het spel valt of niet. Zo ja, dan is er sprake van een ongelukkige samenloop van omstandigheden. Naast de functionele daders kunnen ook derde partijen aansprakelijk worden gehouden. Zo is de voetbalclub zelf verantwoordelijk voor de veiligheid en ordehandhaving in het stadion en voert de burgemeester de regie over de openbare orde. Daarnaast zijn het OM, de KNVB, de UEFA en de FBVO actief rondom de aanpak van voetbalvandalisme. Hiervoor niet zonder meer gelet te worden op de zorgvuldigheidsnorm. De de desbetreffende organisatie dient zich te gedragen als een redelijk handelend toezichthouder. De acties van mensen brengen consequenties met zich mee, zowel in als om het veld.

Cody Sikkema

1. B. Achterhof, Aansprakelijkheid voor gedrag van derden in het betaalde voetbal, p.2
2. M. Kruyswijk, Tot 6 jaar celstraf voor dood grensrechter Nieuwenhuizen, Algemeen Dagblad, gepubliceerd op 17 juni 2013, laatst geraadpleegd op 27 februari 2017
3. https://www.politie.nl/themas/voetbalvandalisme.html, laatst geraadpleegd op 27 februari 2016

4. Aansprakelijkheid in sport- en spelsituaties; it’s all in the game, https://jba.nl/195/aansprakelijkheid-in-sport-en-spelsituaties-its-all-in-the-game, laatst geraadpleegd op 27 februari 2017
5. Giesen 2005, p. 115-116 en Hendriksen en Rammeloo 2008, p. 952.
6. Van Dam 2006, p. 88.
7. Giesen 2005, p. 169.

8. Jellinghaus 2010, p. 82
9. HR, 28 juni 1991, ECLI:NL:HR:1991:ZC0300 nr. 14235: Dekker/Van der Heide
10. HR, 28 juni 2011, ECLI:NL:HR:2011:BQ4203, ro.2.2.3
11. HR, 28 maart 2003, ECLI:NL:HR:2003:AF2679, ro. 11

Geweld in én om het voetbalveld

Voetnoten