De Puttense moordzaak
De 23-jarige stewardess Christel Ambrosius werd op 9 januari 1994 dood aangetroffen in het huis van haar oma in de bossen bij Putten. Christel is verkracht, gewurgd en haar keel is doorgesneden. Als belangrijkste sporen werden één grote spermadruppel op Christels been en twee niet-lichaamseigen haren gevonden. Grote aantallen Puttenaren zijn gehoord gedurende het onderzoek. Zo ook de vrienden Wilco Viets, Herman du Bois, Willem Bettink en Gerrit Schuchard. In de weekenden reden zij vaak in een oude Mercedes door de bossen. Een aantal wandelaars getuigden op de middag van de moord een Mercedes te hebben gezien. De mannen werden hierdoor verdachten en werden vervolgens meermalen verhoord. Hierbij voedde de politie hen met daderkennis4 en kreeg het viertal details te zien van verklaringen die de andere verdachten hadden afgelegd. Twee van de vier mannen beschuldigden Viets en Du Bois van de moord op Ambrosius. Zij verklaarden te hebben gezien dat Christel Ambrosius door Viets en Du Bois werd verkracht, gewurgd en uiteindelijk vermoord. Viets en Du Bois legden zelf ook een bekentenis af, maar later kwamen zij hierop terug.5 Er bleek echter geen enkel spoor van Viets en Du Bois in en rondom het huis van Christels oma te zijn. De politie kwam daarom met de zogeheten ‘sleeptheorie’. Het belangrijkste bewijs, een druppel sperma op het lichaam van het slachtoffer, bleek niet afkomstig te zijn van één van de verdachten. Het sperma zou afkomstig zijn van een eerder seksueel contact en tijdens de verkrachting zijn ‘versleept’ uit de vagina van het slachtoffer. Uiteindelijk werden Viets en Du Bois veroordeeld.6 De twee andere vrienden van de veroordeelden kregen geen straf opgelegd.
Na een door mr. Geert-Jan Knoops ingediend revisieverzoek besluit de Hoge Raad op 26 juni 2001 dat het proces moet worden heropend.7 Op 24 april 2002 werden de twee veroordeelden uiteindelijk formeel vrijgesproken. Volgens het hof is het onwaarschijnlijk dat Viets en Du Bois Christel Ambrosius hebben verkracht en om het leven hebben gebracht. Er waren namelijk geen sporen, geen verklaringen, het steekwapen is nooit gevonden, de toedracht is onduidelijk en het DNA van het sperma stemt niet overeen met dat van Viets en Du Bois.8
Xtc-schandaal: vrijgelaten en gearresteerd
In de zomer van 2014 werd Herman du Bois opnieuw gearresteerd. De recherche ontdekte tijdens een lopend drugsonderzoek dat hij een loods huurde waar grondstoffen en machines werden opgeslagen voor de productie van harddrugs. Daarnaast werd hij ervan verdacht die spullen te hebben vervoerd. Du Bois stelde tijdens de zitting dat hij niet wist dat hij zich had ingelaten met de productie van MDMA, de grondstof voor xtc-pillen. Op verzoek van een vriend deed hij af en toe een klusje. Tijdens de rechtszaak bleek dat Du Bois de klussen uitvoerde uit geldnood. “Mevrouw de rechter, ik zat aan de grond”, huilde Du Bois. “Ik moet mijn hypotheek betalen. Ik moet ook eten.” De officier van justitie eiste drie jaar cel tegen Du Bois. Zijn straf werd beperkt tot de twee maanden die hij in voorarrest heeft gezeten en een werkstraf van 360 uur. De fouten van het Openbaar Ministerie en gezagsdragers van destijds tellen wel degelijk mee in deze zaak, oordeelt de rechtbank. “Hij zat bijna zeven jaar onterecht opgesloten in een periode dat zijn kinderen jong waren. Dat heeft onherstelbaar leed toegebracht.” Zijn schulden als gevolg van de Puttense moordzaak zijn de reden dat Du Bois klussen aannam van een oude kennis uit de gevangenis, blijkt uit het vonnis. “Alle anderen lieten me vallen”, aldus de veroordeelde.9
“Hij zat bijna zeven jaar onterecht opgesloten in een periode dat zijn kinderen jong waren. Dat heeft onherstelbaar leed toegebracht.”
Nazorg in Nederland onvoldoende
Het lijkt er nu op dat er in Nederland na een onterechte veroordeling enkel een immateriële en materiele schadevergoeding wordt uitgekeerd. Daarnaast worden de kosten voor een zelfstandig revisieverzoek van de verdachte bij de procureur-generaal van de Hoge Raad door de Staat terugbetaald als er vrijspraak volgt.10 Du Bois kreeg nadat hij werd vrijgesproken een schadevergoeding toegewezen van ruim € 900.000,-. Dit bedrag is gebaseerd op reiskosten, advocaatkosten, immateriële schade ten gevolg van de onterechte gevangenisstraf en immateriële schade voor de ten onrechte ondergane hechtenis.11 In het geval van Du Bois, en naar mijn idee in het algemeen, is dit onvoldoende. De schadevergoeding ging op aan advocaatkosten, schulden opgebouwd tijdens detentie en ‘leuke dingen’. Hoe zit het met het zuiveren van je naam? Het vinden van een baan? Dit zijn slechts enkele voorbeelden waarbij de Staat zou kunnen helpen. Na jarenlange detentie is het voor iedereen ingewikkeld de draad van het leven weer op te pakken. Een onterechte veroordeling laat diepe sporen na.
Beloften niet nagekomen
Toenmalig minister van Justitie Hirsch Ballin en hoofd van het Openbaar Ministerie Brouwer hadden Du Bois beloofd hem aan een baan te helpen. Deze belofte kwamen zij niet na. Daarnaast hebben zij hem nooit publiekelijk gerehabiliteerd. Zijn ‘slechte naam’ bleef daardoor aan hem kleven, en doet dat nog steeds, gezien alle aandacht die de recente xtc-zaak heeft gekregen. De burgemeester van Putten wilde Du Bois na zijn onterechte detentie niet aan het werk helpen onder het mom van: waar rook is, is vuur. Du Bois heeft aantoonbaar 120 keer vergeefs gesolliciteerd. De rechtbank oordeelde donderdag 1 december jl. hard over het falen van de Nederlandse overheid. ‘Na zijn onterechte veroordeling is hij onvoldoende begeleid’, luidt het vonnis van de rechtbank. ‘Daar kwam bij dat publiekelijk excuus achterwege bleef. Die nasleep is onmiskenbaar van invloed op de keuzes die hij heeft gemaakt.’12
”De Staat kan niet volstaan met een schadevergoeding voor onterecht veroordeelden, maar moet ze actief helpen bij het vinden van een baan en bij hun terugkeer in de samenleving.”
Mentaliteit overheid moet veranderen
Om in de toekomst soortgelijke gevallen te voorkomen zal de Staat anders moeten handelen. De advocaat van Du Bois, mr. Geert-Jan Knoops, is het hiermee eens. Hij hoopt dat het vonnis nu misschien de mentaliteit van de overheid verandert, waardoor ten onterechte veroordeelden voortaan beter worden behandeld. De Staat kan volgens hem niet volstaan met een schadevergoeding voor deze groep, maar moet hen actief helpen bij het vinden van een baan en bij hun terugkeer in de samenleving.13
De nazorg voor onterecht veroordeelden in Nederland is op dit moment onvoldoende. Op 5 december jl. zijn er Kamervragen gesteld door SP-kamerlid Van Nispen aan de minister van Veiligheid en Justitie.14 Van Nispen vraagt wat de Staat doet voor onterecht veroordeelden en welke maatregelen er in de toekomst genomen zullen worden. Dat er vragen worden gesteld over deze materie in de Tweede Kamer geeft aan dat er sprake is van een hiaat in ons overheidsbeleid. Of hier in de toekomst wat aan gedaan wordt door onze huidige minister van Justitie Van der Steur zal nog moeten blijken. Feit is wel dat onterecht veroordeelden in Nederland in plaats van dader slachtoffer zijn.
Eva Peeters
‘’Voor mij is jazzmuziek een belangrijke inspiratiebron. Samenwerken, goed luisteren, improviseren en adequaat reageren. De advocatuur heeft veel overeenkomsten met muziek. En dat is ook wat me in beide zo aanspreekt. De veelzijdigheid van muziek prikkelt mij om tot het uiterste te gaan. Dat doe ik ook bij Hogan Lovells, een internationaal advocatenkantoor met een wereldwijd netwerk, voortreffelijke opleidingsmogelijkheden, een collegiale sfeer en uitdagende zaken. Voor mij dé plek om het maximale uit mezelf te halen!’’
Ben jij ook uiterst gedreven en wil je samen tot het uiterste gaan? Kies dan voor Hogan Lovells, aan de Keizergracht in harte Amsterdam.
www.werkenbijhoganlovells.nl
