Tunnelvisie
Door de focus te leggen op het negatieve, afwijkende en het opmerkelijke wordt er een ander beeld geschetst van criminaliteit en de gevolgen daarvan. Die gepubliceerde opinie werkt door in de publieke opinie. De bevolking is bang slachtoffer te worden van criminaliteit, van falende handhaving en dan blijkt ook nog dat het risico bestaat dat men slachtoffer kan worden worden van een foute inschatting door een psychiater of reclasseringsambtenaar.1 Dit werpt ook zijn vruchten af op de deskundigen, politie-ambtenaren en rechters die als het ware de dupe worden van de gemediatiseerde beeldvorming. Zij zijn geneigd de media de schuld te geven van het afkalvend vertrouwen in justitie of reclassering, zoals politici naar journalisten wijzen als het gaat om de kloof tussen publiek en politiek.
Met de komst van de commerciele zenders kwamen er ook nieuwe programma’s waarin een exclusieve kijk op de werdeld van misdaad en strafrecht werd gegeven. Zoals de programma’s van de heren Peter R. de Vries en John van de Heuvel. Waar vroeger simpelweg verslag werd gedaan van het feit, is het intussen dramatischer en sensationeler en meer gericht op human interest geworden.2
Van framing naar blaming
Criminaliteit heeft voor velen een amusementswaarde gekregen. Men is bang slachtoffer te worden, maar mag er graag naar kijken of over lezen. Zo keken er niet voor niets meer dan 7 miljoen mensen op 3 februari 2008 naar de uitzending van Peter R. de Vries over Joran van der Sloot. In plaats van dat journalisten zich bezig houden met de beschrijving van de verschijnselen focussen ze meer eigen interpretatie van de verschijnselen. Op deze wijze wordt er een frame gecrëerd, waarin een bepaalde gebeurtenis naar voren wordt gebracht. Aangezien in de selectie van het nieuws vaak wordt gefocust op het negatieve en het afwijkende, zal veel nieuws dat over staat en bestuurders gaat eerder berichten over waar zij falen dan wat zij hebben bereikt. Framing is een methode om de complexe werkelijkheid te begrijpen en begrijpbaar te maken, verschijnselen te categoriseren in herkenbare en bekende rubrieken. Het is echter ook een methode die een specifieke en vaak negatieve kijk op de werkelijkheid bevordert. De rol die de media hier vervuld wordt ook wel als de CNN-factor aangeduid: een mediagestuurde, doorgeslagen vorm van agenda setting van beleid.3 Het effect is een versterking van de ernst en omvang van het verschijnsel. Nieuwswaardigheid wordt daarmee een tautologie: als een onderwerp een bepaald nieuwsmomentum heeft bereikt, krijgt het vanzelf meer aandacht en roept het nieuwe berichtgeving op.4
Dat de media op een bepaalde manier nieuws naar buiten brengt om op deze wijze meer lezers en aandacht voor een onderwerp te trekken is vanzelfsprekend. Dit is de kracht van de media. Echter doet dit niets af aan het feit dat bepaalde misstanden in de maatschappij, politiek en het recht aan de kaart moeten worden gesteld. In Nederland zijn in korte tijd drie onherroepelijke uitspraken teruggedraaid. De Puttense moordzaak, de Schiedammer Parkmoord en de moordzaak van Lucia de Berk. En nu, als vierde, ook de moordzaak tegen Ina Post. In alle vier de gevallen hebben deze mensen jarenlang, gebrandmerkt als misdadiger, onschuldig in de gevangenis gezeten.
Tunnelvisie en zefingenomenheid van het OM zijn, naar mijn inziens, voor een groot deel de oorzaak van deze gerechtelijke dwalingen. In de Nederlandse rechtsstaat beschikken we helaas niet over een onafhankelijke onderzoekscommissie die moet voorkomen dat er gerechtelijke dwalingen worden begaan.
”Dat de media op een bepaalde manier nieuws naar buiten brengt om op deze wijze meer lezers en aandacht voor een onderwerp te trekken is vanzelfsprekend. Dit is de kracht van de media. Echter doet dit niets af aan het feit dat bepaalde misstanden in de maatschappij, politiek en het recht aan de kaart moeten worden gesteld.”
Wat te doen?
In Engeland, Noord Ierland en Wales is in 1997 de Criminal Cases Review Commission (CCRC) opgericht na de schokkende ontdekking dat tien IRA-verdachten zo’n 15 jaar onschuldig hebben vastgezeten. Sinds de oprichting van de CCRC zijn na onderzoeken tal van zaken waarin een veroordeling was uitgesproken terugverwezen naar een gerechtshof. De CCRC boekt dan ook zeker resultaat. In Engeland een land met een bevolking – die slechts drie keer zo groot is – van 1998 tot 2006 bij 54 mensen een veroordeling wegens moord werd herroepen? In Nederland waren dit er in diezelfde periode maar twee, en tot 2016 vijf. Hoeveel onschuldigen zouden er ‘netto’ in Nederlandse gevangenissen zitten?5
In 2006 schreef de toenmalige Minister van Justitie J. P. H. Donner ,,Niettemin kom ik tot de voorlopige conclusie dat een dergelijke Commissie niet zonder meer in het Nederlandse stelsel kan worden ingepast.’’6
Cody Sikkema
Je kan niet alles zelf weten, dat snappen we bij Dirkzwager. De KennisBoek App is hét antwoord op al je juridische vragen. Met de mogelijkheid om deze af te stemmen op jouw persoonlijke informatiewens. Daarnaast biedt KennisBoek ruimte voor interactie. Zo kun je reageren op artikelen, deelnemen aan groepsdiscussies en content eenvoudig delen via social media. En dat allemaal in een fraaie App, waar je snel en makkelijk doorheen bladert. Interesse in de App?
Kijk snel op www.kennisboek.nl
