Roddels en misstanden
Hoewel het schandaal destijds heeft geleid tot het aftreden van President Nixon en er zelfs een film over is gemaakt, kennen weinig mensen nu nog het Watergateschandaal. Toch doet de uitgang –gate een belletje rinkelen, het is immers een rage om de uitgang -gate te gebruiken bij schandalen. Het Watergateschandaal werd al snel één van de grootste politieke schandalen te midden van vele roddels en oorlogsmisstanden uit die tijd. Binnen Amerika heerste in de jaren ’60 en ’70 veel verdeeldheid; het land was betrokken bij een oorlog in Vietnam en streed tegen het communisme. Het was een oorlog waarin regelmatig weerzinwekkende middelen werden ingezet, zoals ontbladeringsmiddelen in Vietnam (Agent Orange) en napalmbommen.2 Wereldbekend werd de foto van het met napalm bedekte naakte lichaam van de 9-jarige Kim Phuc. Niet verwonderlijk dus dat Watergate later is gereduceerd tot een paar alinea’s in het gemiddelde Amerikaanse geschiedenisboek over de Vietnamoorlog. Toch verdient dit onderwerp meer aandacht. Wat was precies de aanleiding van dit schandaal? Hoe heeft het tot het aftreden van Nixon kunnen leiden?
De escalatie van het schandaal
De eerste link naar Nixon kwam boven water met de arrestatie van de vijf mannen in het hoofdkantoor van de Democratic National Committee. In de adresboeken van twee van de vijf gearresteerden (Baker en Martínez) werd de naam E. Howard Hunt aangetroffen. Hunt was een van de ‘White House Plumbers’, een geheime eenheid die was opgezet om te voorkomen dat vertrouwelijke documenten uit zouden lekken.3 Nixon probeerde daarom de inbraak af te doen als een willekeurige inbraak. Ook zijn Chief of Staff, Harry Haldeman, probeerde dit te bagatelliseren als een op zichzelf staand incident om verder onderzoek te voorkomen. Toch bleek niet veel later dat een van de inbrekers een Republikeinse beveiligingsbeambte is geweest. Dit gaf de aanzet tot een onderzoek naar de betrokkenheid van de Republikeinse Partij en in het bijzonder de ‘Committee for the Re-election of the President’(CRP).4 In eerste instantie werd volledige betrokkenheid door de CRP ontkend. Echter, er werd ontdekt dat er een betaling van $25.000 was gedaan aan een van de inbrekers. Deze betaling kwam uit het potje van de CRP. Zo kwam er een spoor van geld aan het licht met duizenden dollars aan onkostenvergoedingen, in aanloop naar de inbraak. Er moest dus iemand bij het CRP zijn die van de inbraak afwist. De cheques die uitgegeven waren om de onkosten van de inbrekers te vergoeden, moesten namelijk individueel bevestigd worden als het geld uit het CRP-fonds kwam. De betrokkenheid van de CRP werd nog duidelijker toen in de media werd bericht over een geheim fonds dat opgericht was om de informatievergaring over de toenmalige democratische campagne te financieren.5 Daarnaast berichtten de media over de pogingen om het schandaal de verbloemen die, werd gesuggereerd, tot aan én door de poorten van het Witte Huis gingen. De pogingen werden erg gedetailleerd beschreven, met dank aan hun geheime bron: Deep Throat.6 De bron wist alles tot in detail naar buiten te brengen en Nixon wist dat zijn leugen geen stand zou houden. Nixon moest wat anders verzinnen.
”Play it tough. That’s the way they play it and that’s the way we are going to play it”11
‘Covering up the cover up’
De zoektocht naar informatie eindigde niet met de berechting van de vijf inbrekers. Er groeide juist meer overtuiging dat Nixon en zijn handlangers er iets mee te maken zouden hebben. Om te voorkomen dat het presidentschap in gevaar zou komen, probeerde Nixon afstand te nemen van zijn stafleden die de opdracht tot de inbraak hadden gegeven. Zijn White House Counsel, John Dean, dacht dat zij (Mitchell, Ehrlichman en Haldeman) naar de openbaar aanklager konden gaan om hun verhaal op te biechten.7 Dit pakte iets anders uit dan verwacht, twee dagen later kwam de U.S. Attorney aan Nixon vertellen over de betrokkenheid van deze vier stafleden. Nixon zei dat hij niets wist en gaf aan dat hij maatregelen zou nemen. Op 30 april 1973 verzocht Nixon om het ontslag van Ehrlichman en Haldeman. Deze twee stafleden werden niet veel later vervolgd. Daarnaast verzocht Nixon om het ontslag van White House Counsel John Dean en Attorney General Kleindienst.8 Dit alles deed Nixon met het doel om eventuele banden die verder gingen dan puur professioneel of vriendschappelijk af te doen als onschuldig of niet bestaand. Dit werkte averechts. Dean ging namelijk getuigen voor de Senate Watergate Committee en stelde daar dat hij dacht dat de gesprekken in the Oval Office werden opgenomen. Dat klopte, de uiteindelijke opname van een van de gesprekken bleek de druppel die de emmer deed overlopen. Om de spanning iets te verlagen, stelde Nixon een onafhankelijk comité aan dat was belast met het onderzoek naar het Watergateschandaal. Archibald Cox kreeg de leiding en verzocht meteen tot overgave van de opnames uit The Oval Office. Cox werd al snel een doorn in Nixons oog.9
De Saturday Night Massacre: een schandalige vertoning
Om te voorkomen dat deze ‘cover up’ naar buiten kwam, verzocht Nixon, Cox de opnames niet te vorderen. Nixon dreigde Cox te ontslaan als hij geen gehoor gaf aan dit verzoek van de President. Cox gaf echter geen gehoor aan Nixons verzoek en eiste alsnog de opnames uit The Oval Office op. Daarop reageerde Nixon heftig, hij dwong de Attorney General om Cox te ontslaan. Deze weigerde en zo ging Nixon over naar de Deputy Attorney die op zijn beurt ook weigerde Cox te ontslaan. De Attorney General en de Deputy Attorney namen beiden uit protest ontslag. Uiteindelijk was iemand binnen ‘The Justice Department’ bereid om Cox te ontslaan, namelijk Robert Bork. Cox werd ontslagen. Deze schandalige vertoning van machtsmisbruik ging de boeken in als ‘Saturday Night Massacre’.10
‘Play it tough’
Op 5 Augustus 1974 moest Nixon er toch echt aan geloven. Op verzoek van de nieuw aangestelde vervanger van Cox, werden alsnog de opnames vrijgegeven. In deze opnames, beter bekend als the ‘smoking gun tapes’, was duidelijk te horen dat zijn Staflid Haldeman Nixon op de hoogte bracht van het feit dat de FBI het spoor van cheques van de CRP gevonden had. Nixon gaf daarop instructies aan Haldeman hoe hij dit moest aanpakken. Nixon was zeer duidelijk omtrent de aanpak, hij zei het volgende: ‘Play it tough. That’s the way they play it and that’s the way we are going to play it’11
”Wetende dat hij politiek gezien geen opties meer had, koos Nixon eieren voor zijn geld. Op de avond van 8 augustus 1974 trad Nixon af als president van de Verenigde Staten.”
President loog en trad af
Belangrijk is dat Nixon, voordat deze opnames naar buiten kwamen, elke betrokkenheid ontkend had. Nixon was dus betrapt op een leugen en dit bleek fataal. Daarnaast was hij iemand die alles vanaf het begin geweten moest hebben. Hij heeft twee jaar lang gelogen en moest nu op de blaren zitten. Congress en The Senate gaven niet veel later aan een impeachment te steunen, mocht dit nodig zijn. In de nacht van 7 augustus 1974 kwamen Senator Barry Goldwater en Hugh Scott alsmede Congressman John Jacobs Rhodes langs om Nixon mede te delen dat hij alle steun in The Senate en het Congress kwijt was.12 Waarschijnlijk deden ze dit om te voorkomen dat ze een impeachment procedure moesten starten. De uitslag was immers al bekend: Nixon zou afgezet worden. Wetende dat hij politiek gezien geen opties meer had, koos Nixon eieren voor zijn geld. Op de avond van 8 augustus 1974 trad Nixon af als president van de Verenigde Staten. De volgende dag stapte hij voor de laatste keer in Air Force One.
Relatief gezien is Nixon er uiteindelijk makkelijk mee weggekomen. Strafrechtelijke vervolging zou immers een mogelijkheid geweest zijn omdat hij afgetreden was. Om vervolging te voorkomen verleende voormalig vicepresident Gerald Ford hem echter volledig en onvoorwaardelijk pardon.13 Strafrechtelijk kwam hij er mee weg, maar de naam Nixon en Watergate waren onlosmakelijk met elkaar verbonden. Daarmee was het hoofdstuk Watergate gesloten in een onstuimige periode in de Amerikaanse geschiedenis.
Joran Kuperus
