In de periode tussen 1970 tot 2007 werd er in Nederland gestemd met behulp van een stemmachine. Het gebruik van deze machine was echter niet verplicht. Een aantal gemeenten besloot om op papier te blijven stemmen. In de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen van 2006 ontstond er discussie over het gebruik van de stemmachines.1 Het stemgeheim bleek met stemmachines niet voldoende gewaarborgd te kunnen worden. Vervolgens werden de stemmachines in 2007 afgeschaft. En nu, tien jaar later, komt de discussie over de betrouwbaarheid en de transparantie van het tellen van de stemmen weer op gang. Minister Blok van Wonen en Rijksdienst liet in een werkoverleg met de vaste commissie van Binnenlandse Zaken weten dat hij kritisch is over elektronisch stemmen, in antwoord op de vraag of we binnenkort een wetsvoorstel omtrent het elektronisch stemmen mogen verwachten.
Naast de voordelen, zoals het verkleinen van de fysieke kiesdrempel en het reduceren van de kans op fouten door menselijk handelen, dient er vooral gekeken te worden naar de gevaren van een eventuele nieuwe stemcomputer. De mogelijkheid tot hacken van stemcomputers is nu eenmaal een enorme kwetsbaarheid en zal dan ook goed moeten worden onderzocht.2 Minister Blok is terughoudend voor wat betreft het elektronisch stemmen. Volgens hem zal men echt massaal gaan proberen om het systeem te hacken, met name bij het stemmen via internet waardoor zo’n belangrijk, democratisch recht als het stemrecht op de stemdag een regelrechte nachtmerrie kan worden. Daarentegen gaf minister Plasterk onlangs aan dat er plannen lagen voor een nieuw experiment voor de Tweede Kamerverkiezingen in 2017…
Elektronisch stemmen nog toekomstmuziek
Vaststaat dat de oude stemcomputers vanwege de fraudegevoeligheid niet zullen terugkeren. In een nieuw systeem krijgen kiezers op een scherm alle opties te zien; partijlogo’s en zelfs foto’s van de kandidaten. Minister Plasterk liet de Commissie Van Beek onderzoek doen naar een geheel nieuwe stemprinter en een mechanische stemmenteller. De kiezer bepaalt daarbij z’n keuze en die wordt vervolgens geprint op een stembiljet.3 Vervolgens gaan de stembiljetten niet anders dan voorheen in de stembus en de biljetten zullen na het sluiten van de stembussen elektronisch worden geteld. Het grootste verschil met de stemcomputers van tien jaar geleden is de papertrail, het hele stemproces verliep toen elektronisch. Nergens was dus te controleren of een stem daadwerkelijk was uitgebracht.4
“Ook het potlood was niet perfect, fouten worden gemaakt”, aldus Willibrord van Beek van de gelijknamige commissie. “Als iedereen zijn eigen stem print, kun je zelf controleren of dat op de juiste wijze gebeurt.’’ Na die controle stopt men het stembiljet in de stembus. Het tellen vindt na het sluiten van de stembussen automatisch plaats, maar de papieren biljetten blijven beschikbaar. Dit zorgt voor de mogelijkheid tot een handmatige hertelling.
Verdere specificaties zijn op het Ministerie van Binnenlandse Zaken uitgewerkt, om zo een accurater beeld te krijgen van de kosten. Volgens de Commissie Van Beek liggen de investeringskosten zo rond de 150 à 250 miljoen euro en 6 à 10 miljoen euro per verkiezing.5 Het grootste gedeelte hiervan zal gebruikt worden voor de beveiliging van het systeem tegen hacken. Deze kosten vinden sommige politieke partijen vooralsnog te hoog. Tien jaar geleden leefden we in een andere wereld, de maatschappij is veranderd en we kennen nu de risico’s. Niet verwonderlijk dat daar een hoog prijskaartje aan hangt. Waar de PvdA zich in 2014 nog positief uitte, stemde de partij uiteindelijk tegen het elektronische stemmen, samen met D66, PVV en SP. Onder meer GroenLinks, SGP en de ChristenUnie stemden wel voor het voorstel.
“Ik ben me vervolgens gaan verdiepen in de kwetsbaarheid van het stemproces. Je vraagt je af of wij het laatste land met stemmen op papier zijn, maar dan blijkt dat alleen Estland of Litouwen helemaal op elektronisch stemmen is overgegaan.”
Vertrouwen is goed, controle is beter
Potlood of een druk op de knop, voor beide valt iets te zeggen. Het stemmen met potlood en papier klinkt voor velen toch nog het meest vertrouwd, dit is men gewend. Ondanks dat we in Nederland een eind op weg zijn, zijn we er op moment nog niet aan toe om over te stappen op elektronisch stemmen. Het systeem zoals bedoeld was voor de verkiezingen van 2017, ging uit van semi-elektronisch stemmen, men moet nog steeds naar het stembureau om daar zijn of haar stem uit te brengen. Deze uitgebrachte stemmen zouden worden geprint en konden vervolgens elektronisch worden geteld. De kamerverkiezingen van 2017 zullen in ieder geval nog niet elektronisch plaatsvinden. Minister Plasterk is nog volop bezig te onderzoeken of marktpartijen op basis van de geformuleerde specificaties de juiste producten kunnen leveren, hoe lang die levering gaat duren en wat de kosten ervan zullen zijn. Hij verwacht nog dit jaar de uitkomsten daarvan beschikbaar te hebben.
Of we de komende jaren zullen overstappen op elektronisch stemmen is dus onduidelijk. We blijven vooralsnog bij het oude systeem.
Cody Sikkema
Je kan niet alles zelf weten, dat snappen we bij Dirkzwager. De KennisBoek App is hét antwoord op al je juridische vragen. Met de mogelijkheid om deze af te stemmen op jouw persoonlijke informatiewens. Daarnaast biedt KennisBoek ruimte voor interactie. Zo kun je reageren op artikelen, deelnemen aan groepsdiscussies en content eenvoudig delen via social media. En dat allemaal in een fraaie App, waar je snel en makkelijk doorheen bladert. Interesse in de App?
Kijk snel op www.kennisboek.nl
