Achter de schermen zijn wij, de Congrescommissie 2016-2017, al een tijdje bezig met het organiseren van het Groninger Juristen Congres dat plaatsvindt op 15 december 2016.
Het begon afgelopen mei met het kiezen van een thema. Na enkele discussies was het vrij duidelijk dat wij alle zes hetzelfde dachten; terrorisme wordt het thema van het Groninger Juristen Congres dit jaar. Daarna zijn wij hard aan de slag gegaan om de dag een mooie invulling te geven, wij zijn op zoek gegaan naar sprekers, kantoren en natuurlijk een geschikte locatie. Dit is allemaal gelukt en momenteel zijn wij druk bezig met de promotie.
Menno Klopper, de dagvoorzitter van het Groninger Juristen Congres 2016, laat hieronder enkele cijfers zien die meer informatie geven over de hedendaagse terrorisme binnen de Europese Unie. Daarnaast vertelt hij hoe het begrip terrorisme per persoon anders kan worden geïnterpreteerd.
Deze cijfers en interpretaties omvatten slechts een klein gedeelte van het thema, kom voor meer informatie en kennis naar het Groninger Juristen Congres op 15 december 2016!
Terrorisme, een korte beschouwing
Door: Menno Klopper
Socioloog, bestuurskundige & dagvoorzitter van het Groninger Juristen Congres 2016
Wie vandaag het nieuws bekijkt en sommige politici mag geloven, krijgt de indruk dat terrorisme in de Europese Unie overal is. IS en Syrië-gangers springen vandaag de dag het meest in het oog. Maar wat is terrorisme eigenlijk? En wat zeggen de feiten over het aantal aanslagen en de motieven van de aanslagplegers?
Terrorisme, definitie en essentie
De term ‘terrorisme’ wordt veelvuldig gebruikt. Kranten en boeken staan er vol mee. Bestuurders en analytici op TV gebruiken de term zonder aarzeling. Toch is dit vreemd. De term terrorisme kent namelijk niet een eenduidige definitie. Wetenschappers zijn het niet met elkaar eens en ook beleidsmakers komen niet op één lijn. Ons wetboek van strafrecht spreekt in artikel 83a van “het oogmerk om de bevolking of een deel der bevolking van een land ernstige vrees aan te jagen, dan wel een overheid of internationale organisatie wederrechtelijk te dwingen iets te doen, niet te doen of te dulden, dan wel de fundamentele politieke, constitutionele, economische of sociale structuren van een land of een internationale organisatie ernstig te ontwrichten of te vernietigen.” Onze eigen geheime dienst, de AIVD, spreekt over “het uit ideologische motieven dreigen met, voorbereiden of plegen van op mensen gericht ernstig geweld, dan wel daden gericht op het aanrichten van maatschappij-ontwrichtende schade, met als doel maatschappelijke veranderingen te bewerkstelligen, de bevolking ernstige vrees aan te jagen of politieke besluitvorming te beïnvloeden”.
Daarbij geldt nog dat een terrorist voor de ene persoon een vrijheidsstrijder voor de ander is. Kortom, onduidelijkheid en subjectiviteit. Wie de vele definities op een rij zet ziet wel kernelementen: terrorisme is extreem politiek instrument, ingezet door veelal een minderheidsgroep die met geweld angst zaait waarmee men impact probeert te creëren.
Terrorisme in de Europese Unie in 2015
Kijken we specifiek naar 2015 dan zien we 211 mislukte, verijdelde en geslaagde aanslagen in zes staten van de EU. 103 van deze aanslagen vonden plaats in het Verenigd Koninkrijk, 72 in Frankrijk en 25 in Spanje. Van deze aanslagen waren 68 separatistisch van aard (50 in Frankrijk en 18 in Spanje). 17 aanslagen waren jihadistische geïnspireerd; 9 aanslagen volgden vanuit extreem rechts gedachtengoed en 13 volgden vanuit extreem links gedachtengoed. Te samen leidden de diverse aanslagen tot 151 doden, waarvan 148 in Frankrijk.
Terrorisme in de Europese Unie tussen 1970 en 2015
Toch is dit maar een deel van de waarheid als we de recente geschiedenis in ogenschouw nemen. Het aantal aanslagen, het aantal slachtoffers en de aard van het terrorisme varieerden in deze periode sterk1 2. Tussen 1975 en 1995 telden de EU jaarlijks meer dan 400 terroristische aanslagen, met een absolute piek van meer dan 1000 (!) aanslagen in 1979. In 1992 waren dit er nog bijna 800. De aanslagen in deze periode werden hoofdzakelijk gepleegd vanuit separatistische en links motief. Tussen 1972 en 1995 varieerden het aantal doden per jaar tussen de 170 en ruim 400 per jaar.
Meer recent, tussen 2001 en 2013, werden er minder dan 200 aanslagen per jaar gepleegd in de EU. De laatste jaren stijgt dit aantal weer boven de 200. Opvallend: het meest actieve terroristische netwerk in de EU in 2014 was het ‘National Liberation Front of Corsica’. Het aantal dodelijke slachtoffers per jaar ligt sinds 1995 onder de 100 met 2004 (Madrid) en 2015 (Parijs, twee keer) als uitzonderingen. Onderstaande grafieken geven een goede beeld van het aantal slachtoffers en het motief van het recente terrorisme in de EU.
Uiteraard doen onze inlichtingen- en veiligheidsdiensten te samen met de politie hun uiterste best om aanslagen te voorkomen en daders op te pakken. In de jaren 2013, 2014 en 2015 werden respectievelijk 536, 774 en 1077 individuen opgepakt op verdenking van (betrokkenheid bij) terroristische daden. In de jaren werden respectievelijk 313, 444 en 514 individuen veroordeeld op grond van (betrokkenheid bij) terroristische daden. Dit is uiteraard een sterk vereenvoudigde weergave; vele zaken duren meer dan een jaar. Opvallend is wel het verschil in de gemiddelde duur van de gevangenisstraffen in de Europese Unie. Griekenland en Spanje spannen de kroon met een gemiddelde van 14 en 11 jaar. In Nederland sturen we onze veroordeelden drie jaar het gevang in en in Oostenrijk is dat twee jaar. Anderen landen veroordelen veelal tussen de vier en zes jaar.
Tot slot
Terrorisme is een sociaal construct en daarmee een diffuus fenomeen. Door de tijd varieert de aard en omvang van de dreiging. Tegen deze achtergrond willen onze wetgevende en uitvoerende macht regels en beleid bedenken waarmee ze jaren vooruit kunnen zodat wij ons veilig voelen en tegelijkertijd onze democratische rechtsstaat gehandhaafd blijft. Maar hoe doe je dat? Welke dilemma’s kom je dan tegen? Dit zijn slechts enkele relevante vragen. En deze introductie is slechts een korte schets. Geïnteresseerd in meer achtergrondkennis in dit actuele thema? Kom naar het Groninger Juristen Congres: Terrorisme op 15 december in Martiniplaza Groningen!
1. https://www.datagraver.com/case/people-killed-by-terrorism-per-year-in-western-europe-1970-2015
2. https://www.datagraver.com/case/europol-reports-terrorism-in-the-eu-2006-2015
