“De overheid kan het niet meer alleen” is tegenwoordig een veel gehoorde leus. Actiever burgerschap is nodig in de participatiesamenleving. Alsof we het nog niet druk genoeg hebben naast ons werk en het gezinsleven. En is het voor de burger al niet moeilijk genoeg überhaupt een afgewogen oordeel te vormen over politieke kwesties? Wie kon daadwerkelijk de gevolgen van het Oekraïne-referendum overzien voordat hij naar de stembus ging? Ik denk dat een hoop stemmers in ieder geval niet hadden verwacht dat verdere beslissingen over het verdrag zo’n lange tijd zouden worden uitgesteld.
Referenda vergroten de democratische legitimatie van overheidsbeslissingen, maar tegelijkertijd is er een lage opkomst. Wordt de legitimiteit van overheidsbesluiten dan juist niet minder? Zeker als alleen hoogopgeleiden gaan stemmen levert dit frictie op. Tijdens het laatste raadgevende referendum bleek dat de drempel van 30% om het rechtsgeldig te laten zijn ternauwernood gehaald werd. Kun je als overheid wel conclusies trekken als deze 30% van de bevolking zich 55 om 45% uitspreekt voor en tegen de voorgelegde stelling? Wat je voor conclusies moet trekken uit het thuisblijven van de overgrote meerderheid van de burgers is een tweede lastige vraag. Fijne ‘raad’, waar we niets mee opschieten. Er valt geen juiste keuze meer te maken.
De burger krijgt misschien wel meer het gevoel dat de overheid na het referendum haar eigen keuzes maakt dan dat zij zich gehoord voelt. In ieder geval is duidelijk dát zij zich gehoord wil voelen. Valt echter wel te verwachten dat er niet alleen wordt ingelezen maar ook alle gevolgen worden begrepen van politieke keuzes? Zijn referenda niet steeds meer een manier om alleen maar hard “NEE” te schreeuwen tegen de gevestigde orde in plaats van echt een antwoord op de vraag te geven? Heerlijke emotiepolitiek, vaak uit zijn context getrokken doordat er gestemd wordt over geïsoleerde onderwerpen. Dat levert vast verstandige besluiten op. Eeuwenoude kwesties komen zo door de hernieuwde discussie over referenda weer boven drijven. Ga je uit van de rationele burger die zelf kan en moet beslissen, of neemt de overheid het voortouw? Voor beide valt wat te zeggen. De beide kamers zijn er ook nog niet uit. In eerste lezing werd het wetsvoorstel raadgevend en correctief referendum aangenomen. Of dit in de tweede lezing ook gebeurt is zeer de vraag. Na het Oekraïne-debacle is er veel kritiek.
Afgezien van of je je op basis van je idealen en politieke overtuiging voor of tegen referenda uitspreekt, is er nog het kostenplaatje. Klein detail dat in de verhitte discussie over inspraak van burgers nogal eens vergeten wordt. Het hele Oekraïne ‘grapje’ mocht 30 miljoen euro kosten. Geen kleinigheidje dat makkelijk in de begroting kan worden ingepast. In de toekomst moet een referendum minder kosten. Mooie toezegging, maar is het wel mogelijk de kosten flink omlaag te krijgen? Er moeten genoeg stembureau’s zijn, publiek debat moet worden gevoerd en gemeenten moeten zich voorbereiden. Het zal nog steeds gaan om een aanzienlijk bedrag: de uit te voeren taken om het referendum te kunnen houden blijven immers gelijk. Lachen geblazen, als het een of andere gek straks lukt in een jaar tijd drie keer meer dan 300.000 handtekeningen te verzamelen. Meer inspraak, minder bankrekening. Lobbyen kan vruchten afwerpen in een maatschappij waarin men zich laat leiden door de waan van de dag en emoties. Dat brengt nog iets anders aan het licht: wie geld heeft kan lobbyen en dus zieltjes winnen. Gevaarlijk? Gewoon van deze tijd.
Het kostenplaatje. Een klein detail dat in de verhitte discussie over inspraak van burgers nogal eens vergeten wordt. Het hele Oekraïne ‘grapje’ mocht 30 miljoen euro kosten. Geen kleinigheidje.
Duidelijk is dat het laatste woord hier nog niet over gesproken is. Met smart wordt gewacht op het oordeel van beide kamers over het invoeren van de wet die bindende referenda mogelijk moet maken. Of deze daadwerkelijk wordt aangenomen is de vraag. Of burger en overheid er iets aan hebben na een eventuele aanname ook. Conclusie: een lastige kwestie die over een paar eeuwen misschien nog steeds niet beslecht is. Tot die tijd genoeg voer voor discussie en tijdverdrijf.
Hannah Meijer
Het intellectuele eigendomsrecht. Simmons & Simmons
staat op dit rechtsgebied aan de internationale top.
Daarom organiseren wij: De Intellectuele Uitdaging.
Een business course voor masterstudenten waar je voor
één dag een Simmons & Simmons IE-advocaat bent en op
het scherp van de snede een kortgedingprocedure van
A tot Z behandelt. Heb jij aantoonbare affiniteit met het
intellectuele eigendomsrecht en een fascinatie voor
techniek? Wil jij jezelf ontwikkelen op het gebied van
merken-, auteurs- en modellenrecht en ben je niet bang
bij het zien van een octrooi?
Geef je dan nu op voor De Intellectuele Uitdaging op vrijdag 1 juli 2016 via www.werkenbijsimmons.nl.
