“De bovenwereld wordt opgevreten door de onderwereld”, aldus Oud-hoofdcommissaris van de politie Joop Riessen.1 Alle praktijken waar de onderwereld zich mee bezighoudt, zoals het importeren, exporteren en ontwikkelen van drugs zouden onmogelijk zijn zonder gebruik te maken van de bovenwereld. Waar moet bijvoorbeeld al dat drugsgeld naartoe? Dit geld wordt witgewassen in de bovenwereld. Volgens organisaties in de onderwereld moeten er soms mensen het zwijgen worden opgelegd, anders vormt zij een bedreiging voor de georganiseerde misdaad. Wie kunnen deze klusjes uitvoeren? Motorbendes komen regelmatig negatief in het nieuws vanwege de criminele activiteiten die zij plegen. Zouden zíj de handlangers van de onderwereld kunnen zijn?
Wat is georganiseerde misdaad?
Als we het hebben over ‘georganiseerde misdaad’ lijkt iedereen te begrijpen waar het over gaat, echter blijkt het moeilijk een eenduidige definitie aan dit begrip te geven. Op internationaal niveau is dit toch geprobeerd. We spreken van georganiseerde misdaad indien er sprake is van een duurzame samenwerking van twee of meer personen om ernstige misdrijven te plegen met een het gezamenlijke doel om financieel of ander voordeel te verkrijgen.2 Georganiseerde criminaliteit bestaat uit drie hoofdonderdelen: hoofddelicten die op zichzelf inkomsten genereren (1), criminele werkwijzen die worden toegepast om die hoofddelicten te laten slagen (2) en een bepaalde organisatiestructuur waarin de hoofddelicten worden uitgevoerd (3).3
In Nederland is deelneming aan een criminele organisaties strafbaar gesteld ingevolge artikel 140 Wetboek van Strafrecht. Om die reden moet de onderwereld gebruik maken van diensten uit de bovenwereld. Een motorbende is in beginsel een legale organisatie, waardoor motorbendes een goede dekmantel zouden kunnen zijn voor de onderwereld. Hierdoor worden boven- en onderwereld steeds meer met elkaar vermengd.4 Hells Angels, Satudarah, No Surrender; allemaal motorbendes die voortdurend in het nieuws kwamen door hun criminele activiteiten. Aan deze lijst met Outlaw Motorcycle Gangs kan de motorclub Caloh Wagoh worden toegevoegd. Deze motorbende wordt meermaals in verband gebracht met de Nederlandse Mocro Maffia en is sinds dit jaar door de rechtbank verboden en ontbonden.5
Het ‘Eris-proces’
Ten tijde van het schrijven van dit artikel is de zaak tegen Caloh Wagoh – oftewel het ‘Eris-proces’ – net van start gegaan. Wegens het beginsel van onschuldpresumptie kunnen we nog niet te veel zeggen over de betrokkenheid van de leden bij de gepleegde delicten. Wat we wel kunnen zeggen is dat er in dit proces 21 leden van de motorbende terecht staan en dat deze worden verdacht van het uitvoeren van vijf liquidaties en het beramen van elf andere moorden.6 Dit zou zich afspelen over een onvoorstelbaar korte periode van slechts acht maanden en in opdracht van Ridouan Taghi, zoals het Openbaar Ministerie beweert. Taghi wordt echter niet vervolgd als opdrachtgever in dit proces. Hij zal zich moeten verantwoorden voor al zijn acties en daden in verband met de Mocro Maffia in het Marengo-proces.
‘De Nederlandse bovenwereld wordt langzaam opgevreten door de onderwereld.’
In het Eris-proces fungeert een oud-lid van Caloh Wagoh als een groot schakelstuk door als kroongetuige belastende informatie over andere leden te verklaren. Ook zijn er PGP-berichten vanuit Caloh Wagoh aangetroffen waarover het OM het volgende zegt: “Er wordt met ogenschijnlijk gemak en luchtigheid over het doodmaken van mensen gesproken.”7 De terechtstaande leden van Caloh Wagoh, waaronder de voormalig president, ontkennen enige betrokkenheid bij de liquidaties en beroepen zich op hun zwijgrecht. We moeten nog wachten wat het aandeel van Caloh Wagoh daadwerkelijk is geweest bij de Mocro Maffia, want naar verwachting doet de rechtbank pas uitspraak in de zomer van 2022. Gezien het imago van deze én de voorgaande motorbendes die inmiddels ontbonden zijn, blijken deze verenigingen een goede schakel te zijn tussen de onder- en bovenwereld.
Bewijslast omdraaien
Als motorbendes kennelijk zo’n gevaar voor de samenleving kunnen opleveren, is een preventief verbod dan geen oplossing? Het recht tot vereniging staat verankerd in de Nederlandse grondwet.8 Een ieder mag ten alle tijden een groep vormen. Dit mag slechts dan worden verboden, als het in strijd is met de openbare orde.
Een verbod voor alle toekomstige motorbendes is om die reden onmogelijk. Wel kunnen motorbendes via een civielrechtelijke zaak door de rechter verboden worden, wanneer blijkt dat de bende handelt in strijd met de openbare orde. Ondanks dat meerdere motorbendes al civielrechtelijk zijn verboden, is er dit jaar een wetsvoorstel aangenomen dat de bewijslast verlicht om dergelijke verenigingen die in strijd handelen met de openbare orde te verbieden of ontbinden.9 Nederland volgt hiermee het Franse en Duitse voorbeeld.10 Het wetsvoorstel betreft een bestuursrechtelijk verbod, waardoor de minister een motorbende kan verbieden. De bewijslast ligt bij de vereniging om aan te tonen dat het verbod niet rechtvaardig is. In feite wordt de bewijslast omgedraaid. Men kan de vraag stellen: waarom is een civielrechtelijk verbod niet voldoende? Indien de vereniging na een bestuursrechtelijk verbod besluit zijn criminele acties voort te zetten, kan hiertegen meteen actie worden ondernomen en dit strafrechtelijk worden gehandhaafd.11 Dat is anders bij een civielrechtelijk verbod. Een kritiekpunt uit de samenleving is dat de angst heerst dat de motorbendes na zo’n verbod gewoonweg doorgaan, maar dan onder een andere naam.
Echter, met het aannemen van het wetsvoorstel kan de zogeheten ‘president’ van de motorbende bij een bestuursrechtelijk verbod een bestuur verbod van drie of meer krijgen. Daardoor krijgt het simpelweg oprichten van een nieuwe motorbende een hogere drempel.
Wat nu?
Motorbendes kunnen pas verboden worden wanneer zij handelen in strijd met de openbare orde. In de praktijk betekent dit – ondanks het aangenomen wetsvoorstel – dat er al ernstige delicten zijn gepleegd. Het OM loopt hierdoor achter de feiten aan. Het verbieden van verenigingen werkt slechts preventief als de leden van motorbendes zich onthouden van criminele activiteiten, uit angst om gestraft te worden. De onderwereld heeft de bovenwereld echter zo in zijn greep dat het waarschijnlijker is dat de onderwereld handelt uit angst voor de georganiseerde misdaad, dan uit angst voor mogelijke straffen. Zolang een motorbende op zichzelf een legale vereniging is, zal de georganiseerde misdaad hier dankbaar gebruik van blijven maken. Of er een andere oplossing mogelijk is? Lastig te zeggen, er zijn immers genoeg niet-criminele motorclubs. Of moeten de goeden onder de kwaden lijden.
Kroongetuige: “Caloh Wagoh is geen motorbende, het is slechts een middel van de president om meer mensen aan zich te binden.”
Chantal van Huffelen
