Er waaien weer grote onrustwolken over Noord-Ierland; de spanningen blijven stijgen. In sommige steden, zoals in Belfast, is het rond Pasen al aardig uit de hand gelopen. Jongeren gingen de politie met stenen, flessen en vuurwerk te lijf.1 Politici van Noord-Ierland leken de situatie maar niet onder de controle te krijgen. Zij konden de hulp van Downing Street en vooral van Boris Johnson maar al te goed gebruiken. Of is Boris Johnson zèlf juist het probleem van de onvrede?
Lont in kruidvat
De woede en onrust in veel steden in Noord-Ierland heeft met meerdere factoren te maken. Het gaat om zaken die nu spelen, maar ook de geschiedenis van Noord-Ierland speelt een belangrijke rol. De gebeurtenis die gezien kan worden als de lont in het kruidvat is de begrafenis van Bobby Story, een Noord-Iers politicus van de katholieke partij Sinn Féin. Bobby Story overleed op 21 juni 2020, gedurende de COVID-19 pandemie waarin strenge maatregelen golden. Vicepremier Michelle O’Neill en andere leden van de partij Sinn Féin waren aanwezig op de begrafenis en hebben zich niet aan de corona-maatregelen gehouden. Zo zouden er veel te veel mensen aanwezig zijn geweest, hield men niet voldoende afstand en werden er geen mondkapjes gedragen. Op 30 maart 2021 besloot justitie niemand te vervolgen.2 Dit zorgde direct voor veel verontwaardiging bij de protestanten in Noord-Ierland. Zij kregen opnieuw het gevoel dat de katholieken, met name in het corona-beleid, worden voorgetrokken. De tweestrijd tussen de katholieken en de protestanten heeft een lange geschiedenis en is van belang om het conflict wat nu speelt te begrijpen.
‘De gebeurtenis die gezien kan worden als de lont in het kruidvat is de begrafenis van Bobby Story, een Noord-Iers politicus van de katholieke partij Sinn Féin.’
De spanning tussen protestanten en katholieken
Noord-Ierland is onderdeel van het Verenigd Koninkrijk en grenst aan de Republiek Ierland. De Ierse Zee ligt tussen de andere delen van het Verenigd Koninkrijk en Noord-Ierland in. De scheiding tussen de Republiek Ierland en Noord-Ierland is ontstaan nadat Ierland een vrijstaat werd in 1921.3 De protestanten (unionisten) die in Noord-Ierland wonen, willen dat Noord-Ierland onderdeel blijft van het Verenigd Koninkrijk, terwijl de katholieken (nationalisten) Noord-Ierland het liefst met de Republiek Ierland willen verenigen. Door de grote tegenstellingen tussen deze groepen op zowel politiek als religieus vlak zijn er vaak hevige spanningen. Tussen 1968-1998 heeft er veel geweld plaatsgevonden in de vorm van aanslagen en rellen. Deze periode wordt aangeduid met de naam ‘The Troubles’. Uiteindelijk werd op 10 april 1988 het Goede Vrijdagakkoord getekend. In dit akkoord is onder andere het zelfbeschikkingsrecht van het Noord-Ierse volk vastgelegd. Dit betekent in het kort dat het volk zelf mag bepalen tot welke natie zij behoren.4 Daarnaast werd bepaald dat – misschien wel de belangrijkste afspraak van het akkoord, de ‘harde’ grens tussen Noord-Ierland en Ierland, zou verdwijnen.
Johnson’s Brexit-deal: misleiding en verraad
De voornaamste reden van de huidige onvrede in Noord-Ierland is de Brexit-deal die premier Boris Johnson heeft gesloten en de gevolgen die daaruit voortvloeien voor Noord-Ierland. Tijdens de onderhandelingen over de Brexit is voor dit probleem al vaak gewaarschuwd, maar nu blijkt het toch werkelijkheid te zijn geworden: er zijn douaneposten in de Ierse Zee geplaatst om goederen te kunnen controleren die van of naar Noord-Ierland komen. Nu het Verenigd Koninkrijk niet langer onderdeel is van de Europese interne markt, moeten er naar Europees recht grenscontroles komen tussen het Verenigd Koninkrijk en de Republiek Ierland. Echter, de bepalingen uit het Vrijdagakkoord van 1988 mogen niet overschreden worden, hetgeen betekent dat de grens tussen Noord-Ierland en Ierland niet mag terugkeren. Dat zou een schending van het akkoord opleveren en een schending van het internationale recht. Door douaneposten en grenscontroles in te stellen wordt die grens namelijk alleen maar meer benadrukt. Om er toch voor te zorgen dat er ergens controles worden gehouden is besloten deze in de Ierse Zee te doen. Dit heeft echter veel nadelige gevolgen voor de handel tussen Noord-Ierland en de rest van het Verenigd Koninkrijk. Boris Johnson heeft tijdens de onderhandelingen over de Brexit-deal Noord-Ierland er altijd van verzekerd dat er geen controles en administratieve rompslomp bij de grenzen zouden komen. Nu blijkt niets minder waar en voelt de bevolking van Noord-Ierland zich misleid en verraden door de minister-president. Intussen is het probleem niet makkelijk op te lossen: Johnson kan de deal met Brussel zoals deze nu is niet gemakkelijk veranderen. Feit is dat er ergens controles moeten zijn, want het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie behoren niet meer tot dezelfde interne markt.
‘Tijdens de onderhandelingen over de Brexit is voor dit probleem al vaak gewaarschuwd, maar nu blijkt het toch werkelijkheid te zijn geworden: er zijn douaneposten in de Ierse Zee geplaatst om goederen te kunnen controleren die van of naar Noord-Ierland komen.’
Covid gevaarlijke voedingsbodem
De spanningen stijgen ook mede door de gevolgen van de huidige pandemie. Veel mensen zitten al maanden thuis en vervelen zich. Dit kan een gevaarlijke voedingsbodem zijn voor woede-uitbarstingen die zich in dit soort rellen uiten. Daarnaast krijgt het probleem door die heftige rellen enorme maatschappelijke en politieke aandacht waardoor het door de regering van het Verenigd Koninkrijk niet langer genegeerd kan worden. Maar of er ooit een bevredigende oplossing zal komen…
Britt Imholz
