Vladimir Poetin is een oude rot in zijn vak als het gaat om het presidentschap. De voormalig geheim agent startte zijn eerste ambtstermijn als president van de Russische Federatie in 1999 toen hij het overnam van het toenmalige staatshoofd Boris Jeltsin. Volgens de nu (nog) geldende regels kan de 67-jarige president zich niet opnieuw verkiesbaar stellen na 7 mei 2024. Sinds Jozef Stalin was er tot nu toe niemand langer aan de macht dan Poetin. De kans is echter vrij groot dat Poetin zijn pensioen nog even uitstelt en daarmee de oud-recordhouder Stalin zal ontstijgen.
De mogelijkheid om Poetins termijn als president te verlengen wordt gecreëerd door de grondwetsherzieningen van afgelopen januari. De daaruit voortvloeiende politieke hervormingen worden thans met een rap tempo ingediend, waardoor het Kremlin de verkiezingen voor de Doema (het Russische Lagerhuis) van volgend jaar kan reorganiseren. Het betreft onder andere wijzigingen in de benoeming en de goedkeuring van de premier en de voorrang van de Grondwet boven internationale besluiten. De meest merkwaardige wijziging beslaat echter de ambtstermijn van de Russische president.
In 1999 werd Poetin voor het eerst gekozen als president van Rusland. Na een herkiezing in 2004 verliep zijn tweede ambtstermijn in 2008. Een derde ambtstermijn was ingevolge de Grondwet niet mogelijk. Poetin werd opgevolgd door zijn eerste minister: Dimitri Medvedev. Medvedev heeft er in zijn ambtsperiode voor gezorgd, met royale steun van Poetin, dat de ambtstermijn van het presidentschap verlengd werd van vier naar zes jaar. Het is opmerkelijk dat Poetin en het parlement – dat door hem gedomineerd werd – vlak voordat zijn eigen ambtstermijn eindigde, tegen het voorstel voor de verlenging van de ambtstermijn stemden. Toen Poetin het roer weer overnam in 2012, met wederom Medvedev als premier, kon hij zodoende een ruimere termijn van 12 jaar blijven zitten.
De grondwetsherziening over de presidentiële ambtstermijn van januari was op zichzelf nog vrij onschuldig. Hierin zou een aanpassing worden gemaakt in artikel 81 paragraaf 3 van de Constitutie van de Russische Federatie. Dit artikel luidt: “een en dezelfde persoon mag niet voor meer dan twee termijnen op rij tot president van de Russische Federatie worden gekozen.” Door de grondwetsherziening zouden de woorden “op rij” geschrapt worden. Deze herziening an sich zou niet betekenen dat Poetin aan de macht kan blijven[1]. Dit veranderde op 10 maart toen Poetins partijgenoot Valentina Teresjkova een amendement indiende op de grondwetsherziening. In het amendement werd voorgesteld om Poetins presidentiële termijnen op nul te zetten. Dit zou betekenen dat hij nadat zijn huidige ambtstermijn in 2024 is afgelopen nog minimaal twee keer een termijn van zes jaar kan vervullen als president van Rusland. Volgens Teresjkova zou hij, gezien zijn gezag in de maatschappij, een stabiliserende factor zijn in deze onrustige tijden. Poetin zelf heeft bij het voorstel van het amendement aangegeven dat hij het niet wenselijk vindt om de limiet te doorbreken.
Poetin kwam al snel terug van deze uitspraak, toen hij later zelf in het parlement verscheen. Hij gaf aan dat hij het als een mogelijke optie zag, maar alleen als het Constitutioneel Hof officieel tot het oordeel zou komen dat het amendement niet in strijd is met de principes van de Grondwet.[2]
Het Constitutioneel Hof van de Russische federatie is bevoegd om te oordelen of bepaalde wetten of presidentiële besluiten in strijd zijn met de Grondwet. Door te wachten op het formele oordeel van het Hof wekte hij de indruk dat hij niet ongrondwettig wilde handelen. Echter heeft het Hof in de loop der jaren steeds meer onafhankelijkheid verloren, doordat het steeds meer onder de controle van Poetin kwam te staan. Bovendien zal het aannemen van de grondwetsherzieningen dit probleem verslechteren. Met de nieuwe regeling krijgt de president namelijk de mogelijkheid het ontslag van de rechters in het Constitutioneel Hof voor te dragen.[3] Door Poetins invloed op het Hof kwam het niet als een verassing dat, na de aanvaarding in beide kamers, het Constitutioneel Hof op maandag 16 maart met de regeling instemde. Volgens de conclusies van het Hof weegt de stabilisering van de staat, maatschappij en het politieke en economische systeem zwaar. Daarbij zou het niet in strijd zijn met het verbod op machtsmisbruik, omdat eenieder die daarvoor in aanmerking komt – dus niet alleen Poetin – tot president kan worden verkozen. Volgens het Hof is er dus geen sprake van een machtsclaim van Poetin.[4]
Direct na de aankondiging van het amendement werden er bij vele gemeentes vergunningen aangevraagd om protestacties te starten tegen de verlenging van Poetins presidentschap. Deze gemeentes verboden nog op dezelfde avond alle grootschalige protestacties in verband met het Coronavirus. Dit terwijl voetbalwedstrijden met duizenden toeschouwers zonder enige maatregelen wel doorgang vonden. De enige protestacties die nog wel plaats mochten vinden waren de eenmansacties. Deze werden echter met harde hand neergeslagen door de Russische politie. Bij het ingrijpen van de politie liepen verscheidene activisten zware verwondingen op. Bovendien zijn er tientallen mensen gearresteerd, waaronder een man die als rouwactie bloemen legde bij het Constitutioneel Hof. Volgens de man was dit het einde van de Russische rechtstaat.[5]
Het enige wat Poetin er nog van weerhoudt om zijn ambtstermijn te verlengen, is het volksreferendum. Hierbij kan het volk zich uitlaten over de aanpassingen in de Grondwet en dus de ambtstermijn van de Russische president. De stemming zou plaatsvinden op 22 april, maar is door het Coronavirus tot nader order uitgesteld. Daarnaast heeft het virus een ongunstig effect op de reputatie van Poetin. De regering neemt geen afdoende maatregelen om het virus in bedwang te houden. Dit heeft gezorgd voor een daling in de populariteit van de president en zal invloed hebben op de stemming. Volgens de oppositie zou de hele stemming echter overbodig zijn. Zij verwachten dat Poetin de volksstemming hoe dan ook zal manipuleren om zo de uitslag naar zijn hand te zetten. Oppositieleider Aleksej Navalny twitterde dat de gebeurtenissen van de afgelopen weken zullen leiden tot een levenslang Poetin en noemt het een pure staatsgreep. Het antwoord op de vraag of Poetin daadwerkelijk zijn rol als president van de Russische Federatie zal blijven vervullen, hangt volledig af van de volkstemming.
\
