Tickets op tafel, koffers gepakt, de taxi staat klaar in de straat. De vakantie kan beginnen! Gearriveerd op het vliegveld staat tot je verrassing op het informatiescherm dat je vlucht is vertraagd. De vakantieplannen dreigen in het water te vallen en een onderbuikgevoel komt naar boven: de vakantie zal duurder uitvallen dan verwacht en je zult noodgedwongen moeten bivakkeren op het vliegveld. Voordat je het vliegveldpersoneel aanvliegt, bedenk je: Wie moet er opdraaien voor deze kosten? Let op: niet in alle gevallen is er sprake van een tegemoetkoming vanuit de vliegmaatschappij.
Wanneer je een Nederlandse krant openslaat kun je er, vooral tijdens de zomermaanden, niet omheen: stakingen bij het personeel van luchtvaartmaatschappijen of van luchthavens lijken schering en inslag. Zo kwam Ryanair 21 augustus jl. in het nieuws. De piloten van de Ierse luchtvaartmaatschappij werden door de pilotenvakbond opgetrommeld voor een staking die de Ierse rechtbank uiteindelijk een halt heeft toegeroepen.[1] Kortgeleden nog heeft KLM vluchten moeten schrappen vanwege een staking van het grondpersoneel van de maatschappij.[2]
Het personeel van luchtvaartmaatschappijen wordt door de vakbonden in de meeste gevallen tot staken opgeroepen om betere arbeidsvoorwaarden, zoals een salarisverhoging, af te dwingen. In het geval van een luchtvaarmaatschappij, heeft deze in het geval van stakend personeel, ook nog te maken met de reiziger die schade lijdt en vergoedingen claimt voor bijvoorbeeld geleden tijdverlies, kosten voor verzorging alsmede omboekkosten. Deze kosten kunnen soms hoog oplopen. Uiteindelijk resteert dan de vraag wie er mag opdraaien voor deze kosten.
Volgens de Europese Verordening 261/2004 heeft een reiziger recht op een vergoeding indien er sprake is van vertraging of annulering van de vlucht.[3] Alleen is dit niet in alle gevallen zo. Wanneer er sprake is van een staking van personeel van de luchthaven, douane et cetera, dan heeft de reiziger geen recht op vergoeding. De luchtvaartmaatschappij kan zich namelijk beroepen op overmacht in deze situaties. Er is immers sprake van een buitengewone omstandigheid waarop de luchtvaartmaatschappij geen invloed heeft.
De situatie is anders indien het personeel (de piloten, het cabinepersoneel en het grondpersoneel) van de luchtvaartmaatschappij zelf staakt. Dit personeel staat immers rechtstreeks in verbinding met de luchtvaartmaatschappij, zo wordt geredeneerd, waardoor de gedupeerde recht heeft op vergoeding in het geval van vertraging of annulering vanwege een staking. In eerste instantie zal de onvrede van het personeel, via een vakbond, besproken worden met de luchtvaartmaatschappij. Indien partijen er in de onderhandeling over de arbeidsvoorwaarden niet uit komen tot beider tevredenheid, dan mag het personeel overgaan tot staking.
In april 2018 is zelfs bepaald naar aanleiding van een casus bij TUIFly, dat in het geval van een ‘wilde staking’, onaangekondigd door de vakbond, een luchtvaartmaatschappij niet onder de plicht van compensatie van gedupeerde reizigers uit kan komen.[4] Zoals eerder genoemd staat een luchtvaartmaatschappij namelijk in directe verbinding met haar eigen personeel.[5] In dit geval weigerde TUIFly te compenseren vanwege de ‘buitengewone omstandigheden’ waardoor de reizigers schade hadden geleden. Via een rechtsgang hebben de gedupeerde reizigers uiteindelijk hun compensatie mogen ontvangen.
Volgens het Hof zitten er twee voorwaarden aan een buitengewone omstandigheid. Zij mag vanwege de aard of oorsprong niet inherent zijn aan de normale uitoefening van de werkzaamheden van de luchtvaartmaatschappij. Ten tweede zou de luchtvaartmaatschappij er ook geen daadwerkelijke invloed op kunnen uitoefenen. Wanneer er niet aan beide voorwaarden is voldaan, dan heeft de luchtvaartmaatschappij dus geen verplichting om de reiziger te compenseren. Zij zijn in het geval van annulering van een vlucht vanwege een stakende luchtverkeersleiding, een buitengewone omstandigheid, wel verplicht een nieuwe vlucht aan te bieden.
De roodgloeiende reiziger zal na het lezen van het informatiescherm niet direct overgaan tot handelen. Even laten bezinken en vervolgens de reis voortzetten. Thuisgekomen van de reis gaan de stappen ondernomen worden. Vaak weet de luchtvaartmaatschappij al dat sommige reizigers onrecht is aangedaan. Wanneer er een klacht bij hen is ingediend zal er een lange tijd overheen gaan en er komt het nodige papierwerk bij kijken. De gemiddelde reiziger houdt zich eerder bezig met het bekijken van de vakantiekiekjes dan het moeilijke proces van schade claimen.
In aanmerking komen voor een compensatie is gemakkelijker door het claimen uit te besteden. Is de reis geboekt via een reisbureau, dan kan de gedupeerde zich daar tot wenden. Veelal doen de mensen die een vliegtuig pakken er verstandig aan om een doorlopende of kortlopende reisverzekering af te sluiten. De verzekeraars werken wel met algemene voorwaarden. Het is dus handig om bij de reisverzekeraar na te gaan of ze kunnen bieden waar de reiziger recht op heeft. De meest voordehand liggende optie is het uitbesteden van de claim aan een gespecialiseerd claimbureau. Via een website kan de gedupeerde gemakkelijk nagaan of ze recht heeft op een compensatie. Na het indienen van de claim zal het bureau zich wenden tot de luchtvaartmaatschappij. Genoeg manieren tot ontzorging.
Wanneer de reiziger dus met de handen in het haar op het vliegveld staat omdat er problemen zijn met de vlucht, bezit deze nog voldoende rechten om zijn of haar geld terug te krijgen. Gestrand op het vliegveld betekent dus niet gelijk dat de reiziger dieper in de buidel zal moeten tasten. De luchtvaartmaatschappij dient de kosten die gemaakt worden voor persoonlijke verzorging zoals eten, drinken – en in gevallen dat de vertraging lang duurt zelfs kleding en logies – te betalen aan de reiziger. Toch een geruststellend idee.
Jordy Ossendrijver