Gaswinning: een beladen vraagstuk, geassocieerd met Groningen, de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM), langdurige discussies en vooral bevingsschade. De gaswinningsproblematiek is nog steeds springlevend! Als gevolg van de schade stromen schadeclaims binnen. Woningen in Groningen zijn zo’n 2,2 procent minder waard door imagoschade. Uit onderzoek volgt bovendien dat gedupeerden van bevingsschade twee keer zo veel stressklachten hebben en twee keer zo vaak psychisch ongezond zijn.
Is er na de vele protesten, rechtszaken en politieke discussies op dit moment nog sprake van progressie? Na jaren van hoogoplopende discussies is de hamvraag hoe het er nu voor staat met de talloze schadeclaims. In welke mate hebben de gedupeerden al iets van een schadevergoeding gezien?
Met de beschuldigende vinger wordt naar de NAM gewezen, het bedrijf dat zich bezighoudt met de productie van aardgas en aardolie in Nederland. Maar ook naar de Staat, die onzorgvuldig handelt als toezichthouder. Zo’n 50 jaar geleden is in Groningen het veelbesproken gasveld ontdekt en sindsdien is de NAM hier enthousiast gas gaan winnen. Naar schatting is al zo’n 80 procent van het gas opgeslurpt.
De gevolgen van de aardgaswinning zijn ernstig: bodemdaling en aardbevingen. Sinds het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut in 1986 is gaan registreren, blijken de aardbevingen in het noorden in frequentie en kracht toe te nemen. Een hevige beving bij Huizinge op 16 augustus 2012 met een kracht van 3,6 op de schaal van richter heeft de alarmbellen dan ook zeker doen rinkelen. Staatstoezicht op de Mijnen heeft in 2012 – zonder succes- met klem geadviseerd om de gaswinning terug te schroeven, gelet op de veiligheid van de bewoners in het gebied. In januari 2015 lekte een rapport uit waarin stond dat de NAM en het ministerie van Economische Zaken geen rekening hebben gehouden met de veiligheid van inwoners. Ze hadden enkel oog voor de economische baten van het aardgas. Duidelijk werd dat de reputatie van de NAM tot een dieptepunt was gezakt en de Groningers het vertrouwen in de Staat hadden verloren.
Logisch is dan ook dat de aardbevingen hun tol hebben geëist: bewoners ervaren naast schade aan hun woningen en waardevermindering van hun huis, ook een diepgaande impact op hun woongenot. Een schadevergoeding aan deze bewoners zou niet meer dan redelijk zijn, toch?
‘’Uit onderzoek volgt bovendien dat gedupeerden van bevingsschade twee keer zo veel stressklachten hebben en twee keer zo vaak psychisch ongezond zijn.’’
127 wooneigenaren vorderden schadevergoeding van de NAM en de Staat voor gederfd woongenot. Op 1 maart 2017 besliste de Rechtbank Noord-Nederland dat de Staat inderdaad een bepaalde periode zijn zorgplicht jegens de woningeigenaren heeft geschonden door onvoldoende maatregelen te nemen. Daarnaast erkent de NAM, als exploitant van het gasveld, risicoaansprakelijkheid voor de mijnbouwschade op grond van artikel 6:177 BW.
De NAM heeft een inbreuk gemaakt op het eigendomsrecht van de woningeigenaren. De door de aardbevingen veroorzaakte overlast is namelijk van dien aard, ernst en duur dat het de ‘te accepteren’ hinder in hoge mate overstijgt. Uitsluitend de NAM wordt aansprakelijk gehouden voor de schade.De Rechtbank heeft geoordeeld dat woningeigenaren recht hebben op immateriële schade, omdat er ernstige inbreuk is gemaakt op een fundamenteel persoonlijkheidsrecht.
En hoe zit het met de vordering van de eigenaren wat betreft de vermogensschade? De eigenaren lopen door de aardbevingen namelijk het onstoffelijke voordeel van hun woning mis: het woongenot. Tocht, vocht, klemmende deuren en andere gebreken zijn een gevolg van de verzakkingen en beperken de gebruiksmogelijkheden van hun woning. Standpunt van NAM is echter dat de aardbevingen weliswaar een ergernis opleveren, maar de woningeigenaren lopen het woongenot niet in rechtens relevante mate mis.
De Rechtbank ging niet mee in het standpunt van NAM. Alle woningeigenaren – op twee na, die geen verklaring over hun gederfde woongenot in het geding hadden gebracht – hebben aangetoond in substantiële mate onstoffelijk voordeel mis te lopen. In schadestaatprocedures zal per individueel geval moeten worden bepaald in welke mate. De Rechtbank heeft dus beslist in het voordeel van de gedupeerden.
Naast de voornoemde uitspraak over de vordering betreffende gederfd woongenot, is er eind januari 2018 – na lang juridisch geneuzel- overeenstemming bereikt over een nieuw Protocol mijnbouwschade Groningen. In het proces van schadeafhandeling is de Wet bewijsvermoeden Groningen van kracht: het gaat hier om de omkering van de bewijslast. Niet de gedupeerden, maar de NAM dient te bewijzen dat de fysieke schade niét het gevolg is van de bevingen.
In maart afgelopen jaar maakte minister Wiebes van Economische Zaken dan eindelijk bekend dat NAM oude schadeclaims tot 25.000 euro zou uitbetalen, een doorbraak voor vele gedupeerden. Zelfs als de NAM van mening is dat de schade niet door een aardbeving is veroorzaakt of verergerd, worden de claims ingewilligd. Minister Wiebes eiste dat de NAM ruimhartig moet zijn. De schadeclaims zouden voor 1 juli moeten zijn afgehandeld naar tevredenheid van de mensen. Claims boven het bedrag worden voorgelegd aan de Arbiter Bodembeweging, de geschillencommissie.
De Groningse aardbevingsproblematiek is uiterst buitengewoon vanwege de maatschappelijke impact en de omvangrijke groep gedupeerden. Het duurde lang voordat de NAM eindelijk verantwoordelijkheid nam. Toen eenmaal de aansprakelijkheid van NAM vaststond kwam er schot in de zaak. De Rechtbank heeft in het voordeel van de gedupeerden beslist, wat veel hoop geeft voor het uitkeren van de schadeclaims. Daarnaast werd eind januari van dit jaar bekend dat NAM oude schadeclaims zou uitbetalen tot €25.000.
Nog steeds gaat het om lange, individuele schadeprocessen die veel tijd in beslag zullen nemen en per individueel geval beoordeeld moeten worden. De procedures zijn dus nog lang niet voorbij. Nog lang niet elke gedupeerde heeft een schadevergoeding ontvangen, alhoewel er wel enig zicht is op een toekomstige, goede afloop.
‘’De procedures zijn dus nog lang niet voorbij.’’
De gaswinningsproblematiek in Groningen is nog lang niet voorbij. Woningen in Groningen zijn zo’n 2,2 procent minder waard door imagoschade en gedupeerden ervaren twee keer zo vaak psychische problemen, als gevolg van bevingschade. De impact van de gaswinning is groot. Een schadevergoeding voor de gedupeerden is dan ook op zijn plaats, toch?
Girthe Kramer
