Iedereen denkt wel eens terug aan die kindertijd waarin je enige zorg was dat je groente moest eten en op tijd naar bed moest. Wanneer je geen school had, speelde je enthousiast en onvermoeibaar met je vriendjes en vriendinnetjes in de straten en speeltuinen in de buurt. Geen wolkje aan de lucht, al waren de grote jongens bij de skatebaan of op de straathoek vaak nog wel een beetje eng. In sommige wijken echter ging en gaat het er een beetje anders aan toe. Minder vrolijk! Dat er mensen met bedenkelijke bezigheden ronddwalen door de straten is daar eerder regel dan uitzondering. Vrouwen zie je nauwelijks buiten en Nederlandstalige woorden bereiken zelden je oren. Dit is een voorbeeld van een wijk waar de integratie van niet-westerse allochtonen niet bepaald geslaagd is. Kinderen leren de Nederlandse taal niet goed en lopen zo leerachterstanden op. Daarnaast ziet men in deze wijken vaker hogere criminaliteitscijfers dan in wijken waar de integratie voortvarender verloopt.
Voor fractievoorzitter van de VVD Klaas Dijkhoff was dit een reden om te gaan zoeken naar oplossingen om de integratie te bevorderen en om criminaliteit in deze wijken tegen te gaan. Dit zou tevens de kansen voor de kinderen in deze wijken vergroten. Op 19 september informeerde hij de Tweede Kamer over zijn plan om in wijken met een integratieachterstand de straffen voor misdrijven te verdubbelen. Naast de verhoogde strafmaat bepleitte hij de plicht om kinderen naar de kinderopvang te sturen ter bevordering van het leren van de Nederlandse taal en cultuur. Ook moet er via huisvestingsregels geprobeerd worden om de samenstelling van deze wijken te veranderen. Alles ten doel van het leidend maken van de Nederlandse normen en waarden uiteraard.1
“Ook moet er via huisvestingsregels geprobeerd worden om de samenstelling van deze wijken te veranderen.”
Deze gepresenteerde maatregelen zijn bijna geheel overgenomen van de Denen. In Denemarken is er een gettolijst gemaakt. Deze lijst bestaat uit immigrantenwijken die worden beschouwd als afzonderlijke gemeenschappen binnen de Deense samenleving. Ze worden gekenmerkt door afwijkende standaarden. Zo is in sommige van deze wijken de Sharia belangrijker dan de Deense wet. In Denemarken worden de wijken door de regering geselecteerd aan de hand van vijf vragen. Deze vragen moeten helpen een wijk als onvrij en onveilig te kwalificeren (of niet). Hierbij is het niet onbelangrijk om te benoemen dat een kwalificatie als onvrij of onveilig niet uit slechts 1 antwoord kan blijken. De combinatie van factoren is doorslaggevend. Klaas Dijkhoff stelde voor om te kijken of deze vragen ook in Nederland relevant kunnen zijn voor de kwalificatie van een wijk als onvrij of onveilig. Er wordt in zijn plan gekeken of meer dan vijftig procent van de inwoners van niet-westerse komaf is. De maatregelen zijn er allereerst om de integratie te bevorderen, aldus de fractievoorzitter van de VVD. Vandaar dat het aantal niet-westerse allochtonen een rol speelt in de beoordeling of er sprake is van een slecht geïntegreerde wijk. Ook zal het kabinet moeten kijken naar het aantal werkende en niet-werkende mensen in de wijk, en in het bijzonder naar het aantal vrouwelijke werkenden. In wijken waar islamitische normen de boventoon voeren is het percentage vrouwen die werken nogal eens minimaal gebleken. Vervolgens moet de vraag gesteld worden met hoeveel criminaliteit de wijk te kampen heeft. Op plekken waar men de Nederlandse wet niet als een geldende norm beschouwt, kunnen de criminaliteitscijfers vaak nu eenmaal net wat hoger uitvallen dan op plekken waar dit wel gebeurt. Daarnaast is het van belang om te kijken hoe hoog of hoe laag het opleidingsniveau is. Correlerend met het opleidingsniveau is de hoogte van het gemiddelde inkomen een pijler voor de kwalificatie van een wijk als onvrij en onveilig.
Kinderen die opgroeien in wijken die naar aanleiding van deze vragen worden gekwalificeerd als onvrij of onveilig missen relatief vaak kennis over bepaalde westerse omgangsvormen. Daarom heeft de Deense regering ouders in de ‘gettowijken’ verplicht om kinderen vanaf 1 jaar oud naar de kinderopvang te sturen. Daar vertoeven de kinderen dan zo’n 30 uur per week. Een vrij radicale maatregel natuurlijk, maar de maatregel sluit wel aan op een volgende maatregel die in deze wijken geldt: kinderen maken verplicht een taaltoets voordat ze worden toegelaten tot een basisschool. De leeftijd waarop kinderen in Denemarken naar de basisschool gaan is 6 jaar. Voor die tijd moet het kind dus bekend zijn met de Deense taal en cultuur. En wat als ouders weigeren hun kind naar de kinderopvang te sturen? Dan wordt hun bijstand gehalveerd.
Dezelfde maatregel is overigens van kracht voor mensen die in de bijstand zitten en in een wijk op de gettolijst willen gaan wonen. Ook dan wordt de bijstand gehalveerd. Het is een zeer effectieve maatregel, want veel mensen in die wijken zitten in de bijstand. Klein nadeel: de maatregel staat haaks op het verbod op discriminatie. Ouders uit andere wijken hebben deze verplichting namelijk niet. Dat de maatregelen in strijd zijn met het verbod op discriminatie maakt de Deense regering opmerkelijk genoeg weinig uit. Volgens Deens premier Lars Løkke Rasmussen heiligt het doel in dit geval de middelen.2 Artikel 20 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie stelt dat iedereen gelijk is voor de wet, maar blijkbaar geldt dit niet in Denemarken.
Misschien was het presenteren van de plannen naar Deens voorbeeld niet de beste keuze, want helaas voor Klaas stuitten zijn plannen op veel weerstand in de Tweede Kamer. Zo werden de plannen bestempeld als klassenjustitie en als postcoderacisme. Razendsnel werd duidelijk dat ook de coalitie geen intenties had om echt wat met de plannen te gaan doen. Wel was premier Rutte zo schappelijk om te zeggen dat het kabinet wel wil bekijken of Nederland iets kan leren van de aanpak in andere landen om de integratie te bevorderen ‘zolang dat rechtstatelijk kan’.3
Het Deense voorbeeld volgen lijkt om deze reden in ieder geval een kansloos verhaal. Artikel 1 van onze grondwet stelt namelijk dat mensen in gelijke gevallen gelijk behandeld worden. Mensen straffen met bijstandshalveringen omdat ze in een bepaalde wijk wonen rijmt hier niet mee. De verdubbelde strafmaat in deze wijken is grondwettelijk echter wél mogelijk. Het is hier niet zo dat de bewoners van de wijk te maken hebben met hogere straffen, maar alleen de mensen die strafbare feiten plegen. Dit kan in theorie iedereen zijn. De maatregel kan wel als onrechtvaardig gezien worden, maar uiteindelijk is het bedacht ter bescherming van de welwillende burgers met veel criminaliteit in hun wijk.
Premier Rutte noemt de plannen om hogere straffen in te voeren ‘strafrechtelijk lastig’. Ook als het toch zou lukken om dergelijke wetgeving te maken moet nog worden bezien of rechters ook daadwerkelijk hogere straffen zouden uitspreken. Het betreft natuurlijk slechts een verhoging van de maximale straf. Rechters moeten zelf weten of ze die ook opleggen. Dit betekent natuurlijk niet dat er geen morele bezwaren zijn, zoals in de Tweede Kamer al bleek.
Oppositiepartijen zien een meer voor de hand liggende oplossing voor de hoge criminaliteitscijfers: meer blauw op straat. Wat de integratie betreft zien ze over het algemeen liever investeringen in het onderwijs dan inbreuken op grondrechten. Als de staat het geld er voor had, dan had Klaas Dijkhoff misschien ook wel liever voor die weg gekozen. Wellicht dat nu de afschaffing van de dividendbelasting niet meer doorgaat er toch wat geld beschikbaar komt voor deze doelen. Laten we dat hopen. Met de doelstelling van Dijkhoff was niks mis, maar de beoogde uitvoering kon waarschijnlijk beter.
“Artikel 20 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie stelt dat iedereen gelijk is voor de wet, maar blijkbaar geldt dit niet in Denemarken.”
Gertjan Prinsen
