Mensenhandel: de verborgen misdaad

Is het een ver-van-je-bed-show of komt het veel vaker voor dan je denkt? In dit artikel geef ik een kleine inkijk in iets wat ook wel de moderne slavernij wordt genoemd; namelijk de mensenhandel.

Eén van de eerste artikelen van het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens (EVRM) luidt: niemand mag in slavernij of dienstbaarheid worden gehouden.¹ In het hierop volgende artikel staat dat eenieder het recht heeft op vrijheid en veiligheid. Dit zijn zaken die voor ons Nederlanders in eerste instantie een alledaagse vanzelfsprekendheid lijken. Maar komt dit uitgangspunt van het EVRM ook overeen met de realiteit?

Mensenhandel… wat houdt het in?

Mensenhandel dient te worden onderscheiden van mensensmokkel. Mensensmokkel is het illegaal begeleiden of vervoeren van mensen naar een ander land.² De handel zelf is een bijzondere vorm van smokkel. Mensenhandel doet zich op veel verschillende manieren voor. Een nationale niet-limitatieve lijst van de gevallen waarin sprake is van strafbare mensensmokkel staat genoemd in artikel 273f van het wetboek van Strafrecht. Ondanks de vele verschillende nationale en internationale wetgeving lijkt er een verwantschap te bestaan inzake de definiëring van mensenhandel. Wat alle artikelen gemeen hebben, is dat het gaat om de uitbuiting van personen. Deze uitbuiting kan zich in de seksindustrie afspelen, bijvoorbeeld wanneer iemand onvrijwillig voor iemand anders in de prostitutie werkt, maar ook in andere economische sectoren. Het gaat dan om zulke slechte arbeidsvoorwaarden en -omstandigheden, dat hierdoor mensenrechten in het geding zijn.³

Internationaalrechtelijke benadering

Om de moderne slavernij het hoofd te bieden, is er op regionaal en mondiaal niveau door verschillende organisaties actie ondernomen op het gebied van wetgeving. Op mondiaal niveau is dit terug te zien bij de Verenigde Naties (VN). Daarnaast is ook in art. 5 lid 3 van het Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie het verbod op mensenhandel neergelegd. Ook zijn er speciale protocollen en richtlijnen opgesteld. Eén van deze protocollen is het Palermo protocol, eveneens door de VN opgesteld. Dit protocol is speciaal gevormd om een handvat te bieden tegen de mensenhandel van vrouwen en kinderen. Op regionaal niveau is de Mensenhandelrichtlijn opgesteld door het Europees Parlement en de Raad van Europa.

Voornoemde wetten zijn slechts een kleine greep van wat er allemaal omtrent de mensenhandel is vastgelegd. Hieruit valt niet alleen af te leiden dat het gaat om een probleem dat zich afspeelt op internationaalrechtelijk niveau; het laat ook direct de ernst van het probleem zien en daarnaast de noodzakelijkheid om een ruime definitie toe te kennen aan het begrip. Dit, om het hoofd te kunnen bieden aan het mondiale probleem. En dat het een groot probleem vormt, is wel te zien aan de cijfers.

Vrouwen worden het meest bedreigd

Weten wat het begrip mensenhandel inhoudt, is éen ding; maar het daadwerkelijk herkennen, is het andere. Dit kan in praktijk erg lastig zijn. Dit komt mede doordat het in zoveel verschillende vormen voor komt. Slachtoffers worden vaak uitgebuit, bedreigd en komen terecht in organisaties van mensen die ze onderdrukken. Dit zorgt ervoor dat geen nauwkeurige aantallen kunnen worden geregistreerd. Er zijn echter speciale organisaties, waaronder CoMensha, die mensenhandel in beeld brengen.⁴ Door dit soort organisaties worden jaarlijks schattingen gemaakt ten aanzien van het aantal slachtoffers. Deze geschatte cijfers zijn schrikbarend.

Een voorbeeld van zo’n rapportage is de Global Estimates of Modern Slavery, uitgekomen in 2017.⁵ Uit dit document blijkt dat er wereldwijd 40,3 miljoen mensen slachtoffer zijn van moderne slavernij, waaronder dus de mensenhandel valt. Wat ook opvalt is het aantal vrouwen dat slachtoffer wordt van uitbuiting: maar liefst 99% van de vrouwen is slachtoffer van seksuele uitbuiting en 58% van de vrouwen van uitbuiting in het algemeen. Dit verklaart de toespitsing van het Palermo protocol op onder andere vrouwen.

Zoals hierboven uitgelegd, wordt er in wet- en regelgeving veel gedaan om aan mensenhandel het hoofd te bieden. Dat dit nodig is, blijkt uit de cijfers. Gelukkig wordt er op alle niveaus in de samenleving samengewerkt aan preventie en herkenning. Ook de erkenning van de VN en EU door het verbod op mensenhandel vast te leggen is een stap in de goede richting. Toch zijn er helaas nog ontzettend veel slachtoffers en maakt de verborgenheid van de mensenhandel het erg moeilijk om krachtig in te grijpen.

Mensenhandel is het vervoeren of verhandelen van mensen onder dwang. Het doel van de mensenhandelaar is uitbuiting van een persoon. Er zijn verschillende vormen van mensenhandel:

Arbeidsuitbuiting: als iemand werkt en de inkomsten (gedeeltelijk) moet afdragen en/of in mensonterende omstandigheden moet werken.
Seksuele uitbuiting: als iemand gedwongen wordt om seks te hebben tegen betaling van geld, kleding of eten.
Criminele uitbuiting: als iemand gedwongen wordt om te bedelen, stelen of andere criminele activiteiten uit te voeren en de buit moet afdragen aan de uitbuiter[i].

“Weten wat het begrip mensenhandel inhoudt, is éen ding; maar het daadwerkelijk herkennen, is het andere.”

Lisan Gerrits

1. https://wetten.overheid.nl/BWBV0001000/2010-06-10#Verdrag_2.

2. ‘Mensensmokkel en mensenhandel’, url: https://www.amnesty.nl/encyclopedie/mensensmokkel-en-mensenhandel, laatst geraadpleegd: 30 januari 2019.

3. ‘Wat is mensenhandel?’,url: https://www.comensha.nl/pagina/mensenhandel, laatst geraadpleegd: 30 januari 2019.

4. ‘Over ons’, url: https://www.comensha.nl/pagina/over-comensha, laatst geraadpleegd 3 februari 2019.

5. ‘Report: Global Estimates of Modern Slavery: Forced Labour and Forced Marriage’, url: http://www.ilo.org/global/publications/books/WCMS_575479/lang–en/index.htm, laatst geraadpleegd 3 februari 2019.

6. ‘Bestrijden van mensenhandel’, url: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/mensenhandel-mensensmokkel/bestrijden-mensenhandel, laatst geraadpleegd 3 februari 2019.