Nieuwe gemeente Groningen in aantocht

Eind april heeft de Tweede Kamer zich gebogen over het wetsvoorstel om de gemeenten Groningen, Haren en Ten Boer te fuseren. De meerderheid heeft vóór het voorstel gestemd. Dat betekent dat enkel de Eerste Kamer de fusie nog kan voorkomen. Indien de Eerste Kamer instemt met het voorstel worden de gemeenten heringedeeld per januari 2019. Dit tot grote onvrede van de bewoners van Haren. En tot genoegen van Groningen en Ten Boer.

In beginsel is het de bedoeling dat gemeenten zelf besluiten tot herindeling over te gaan. In bijzondere gevallen neemt de provincie de eerste stap. Dit is ook het geval bij de samenvoeging van de gemeenten Groningen, Haren en Ten Boer.

De provincie Groningen heeft het initiatief genomen om genoemde gemeenten te fuseren. De gemeenten Groningen en Ten Boer hebben dit besluit positief ontvangen. De gemeente Haren en haar inwoners zien het plan echter niet zitten.

Waarom fuseren?

De reden voor de fusie is gelegen in de grote taakoverheveling naar gemeenten de afgelopen jaren. De gemeenten hebben de jeugdzorg, werk en inkomen en maatschappelijke ondersteuning in hun portefeuille gekregen. Verschillende onderwerpen, zoals werkgelegenheid, overstijgen de gemeentegrenzen. Volgens de provincie Groningen is een grotere gemeente beter in staat deze taken uit te voeren.

De gemeenten Groningen en Ten Boer werken al geruime tijd samen en hebben in 2015 aangegeven te willen fuseren. De gemeente Haren wil zelfstandig blijven maar volgens de provincie Groningen is de gemeente financieel te zwak om zelfstandig door te blijven gaan. Op 12 oktober 2017 is dan ook het wetsvoorstel tot samenvoeging van de gemeenten Groningen, Haren en Ten Boer ingediend.¹

Politieke verschuivingen

Zoals eerder is gezegd wil de gemeente Haren niet fuseren met Groningen en Ten Boer. Groningen en Ten Boer willen daarentegen niets liever dan fuseren. De plannen voor een fusie brengen een hoop teweeg in de politieke kringen van Haren. De partijen VVD, D66 en Gezond Verstand Haren vormden sinds 2014 een coalitie binnen het college van B&W. In 2016 heeft de VVD de coalitie verlaten vanwege onenigheid over de samenvoeging met Groningen en Ten Boer. Naar aanleiding van verschillende onderzoeken waaruit blijkt dat Haren te weinig financiële reserve zou hebben om zelfstandig te blijven heeft de VVD besloten eruit te stappen.²

Een jaar later heeft ook Gezond Verstand Haren besloten het college te verlaten, in dit geval echter om een andere reden.³ Gezond Verstand Haren is tegen de fusie en vindt het bestaan van werkgroepen in samenwerking met Groningen en Ten Boer te ver gaan. Inmiddels heeft D66 samen met CDA een minderheidscoalitie gevormd binnen het college, beide partijen zijn tegen de fusie met Groningen en Ten Boer.⁴

“De plannen voor een fusie brengen een hoop teweeg in de politieke kringen van Haren.”

Procedures

Bij een gemeentelijke herindeling kunnen twee procedures worden gevolgd, de reguliere samenvoegingsprocedure en de lichte samenvoegingsprocedure. De reguliere samenvoegingsprocedure houdt in dat de betrokken gemeenten worden opgeheven en een nieuwe gemeente wordt opgericht. De lichte samenvoegingsprocedure houdt in dat (ten minste) één van de betrokken gemeenten niet wordt opgeheven. Een voordeel van de lichte samenvoegingsprocedure is dat de gemeente die blijft bestaan niet te maken heeft met rechtsgevolgen van het opheffen van de gemeente. Hierbij kan men denken aan het ontslaan van de burgemeester en ander personeel. Wat betreft de fusie tussen Groningen, Haren en Ten Boer is in eerste instantie gekozen voor een lichte samenvoegingsprocedure.

Weerstand Haren leidt tot discussie

Naast de criteria die gelden bij zowel de reguliere als de lichte samenvoegingsprocedure, gelden bij de lichte samenvoegingsprocedure twee extra eisen. De betrokken gemeenten dienen achter de keuze voor de lichte herindelingsvariant te staan en de gemeenten hebben afspraken gemaakt over de rechtspositie van het personeel. Wat betreft de eerste eis, het draagvlak voor de gekozen procedure, kan men zich afvragen of hieraan is voldaan nu weinig tot geen draagvlak in Haren bestaat. De Afdeling advisering Raad van State (hierna: de Afdeling) heeft hierover geadviseerd en stelt dat deze eis uitsluitend betekent dat een gemeente kan weigeren om in te stemmen met de te volgen procedure. De Afdeling stelt uitdrukkelijk dat een gemeente op deze manier de herindeling niet tegen kan houden. Desondanks adviseert de Afdeling te kiezen voor het volgen van de reguliere procedure.

Volgens de regering kan óók wanneer een gemeente zich verzet tegen herindeling, de lichte samenvoegingsprocedure worden gevolgd.⁵ Ondanks dit standpunt neemt de regering het advies van de Afdeling over en bepleit het volgen van de reguliere samenvoegingsprocedure waardoor de gemeente Groningen wordt opgeheven.

De toekomst

Wat is nu de toekomst van de gemeente Groningen? Wanneer de Eerste Kamer instemt met het wetsvoorstel om de gemeente Groningen, Haren en Ten Boer te fuseren worden alle drie gemeenten opgeheven. Wonen wij dan per 1 januari 2019 in een andere gemeente? Hoogstwaarschijnlijk merken de inwoners van de gemeente Groningen weinig van deze fusie. Uit artikel 2 van het wetsvoorstel volgt dat na de opheffing een nieuwe gemeente wordt opgericht, genaamd Groningen.⁶ Tot 1 januari 2019 wonen wij in de gemeente Groningen en na 1 januari 2019 wonen wij nog steeds in de gemeente Groningen. De vraag rijst echter of dit de geijkte weg is…..

Esther Bootsma

1. Kamerstukken II 2017-2018, 34805, 2.

2. RTV Noord, ‘College Haren staat op klappen, VVD-wethouder stapt op (update), 11 juni 2016, laatst geraadpleegd op 29 april 2018.

3. RTV Noord, ‘Gezond Verstand haren stapt uit college om herindeling’, 20 december 2017, laatst geraadpleegd op 29 april 2018.

4. Kamerstukken II 2017-2018, 34805, 4.

5. Kamerstukken II 2017-2018, 34805, 4.

6. Kamerstukken II 2017-2018, 34805, 2.