Wachtgeld: een eeuwige discussie

Lees verder

Nederlanders hebben recht op een WW-uitkering als ze hun baan verliezen. Stop je vrijwillig met werken dan krijg je deze uitkering niet. Tenzij je een baan hebt in de politiek. Wanneer een minister, staatssecretaris of Tweede Kamerlid aftreedt, heeft hij of zij recht op wachtgeld. Dit is geregeld in de Algemene pensioenwet politieke ambtsdragers. In afdeling twee van deze wet is de regeling opgenomen voor ministers en staatssecretarissen. Voor Leden van de Tweede Kamer is afdeling drie van belang.

In het kort houdt de regeling het volgende in. Als een minister of staatssecretaris aftreedt heeft hij of zij recht op een uitkering van 80% van de laatstgenoten bezoldiging in het eerste jaar en 70% in de volgende jaren.1 De uitkering wordt toegekend voor de duur gelijk aan de tijd waarin belanghebbende minister of staatssecretaris is geweest, maar ten minste voor de duur van twee jaren en ten hoogste voor de duur van drie jaren en twee maanden. Uitzondering hierop is de uitkering voor iemand die korter dan drie maanden minister is geweest; dan geldt een afwijkende periode van zes maanden. De uitkering vervalt zodra de ex-minister/staatssecretaris in een andere functie voldoende – zo staat het in de regeling – verdient. Eventuele inkomsten komen in mindering op de wachtgelduitkering. Er geldt een sollicitatieplicht tot de pensioengerechtigde leeftijd is bereikt.

Voor ex-Tweede Kamerleden geldt nagenoeg hetzelfde. De duur van de uitkering is ook hier gelijk aan de periode waarin de persoon in kwestie Kamerlid is geweest, met een minimale duur van twee jaren en een maximale duur van drie jaren en twee maanden. Tijdens het eerste jaar bedraagt de uitkering 80% en de jaren daarna 70%.2 De uitkering vervalt op de dag dat het voormalig Kamerlid de pensioengerechtigde leeftijd bereikt, hij of zij terugkeert in de Kamer of het Europees Parlement of wanneer het ex-Kamerlid een nieuwe functie bekleedt.

Waarom krijgen politici wachtgeld?

Als we even kijken naar de cijfers blijkt dat politici gemiddeld € 93.000 per persoon uitgekeerd krijgen. De afgelopen vijf jaar ontvingen ex-Kamerleden in totaal € 16.620.479, ex-ministers in totaal € 1.540.362 en ex-staatssecretarissen € 1.507.500.3

De bedragen liegen er niet om. Maar het is niet voor niks dat deze bedragen zo hoog zijn. De regeling is er omdat we zonder goede Kamerleden, ministers en staatssecretarissen geen goed functionerend openbaar bestuur hebben. Zonder een goed functionerend openbaar bestuur is er geen democratische rechtsstaat. Kijk maar eens buiten onze grenzen en zie hoe belangrijk capabele, anti-corrupte bestuurders zijn.

Daarnaast moeten politici 24/7 bereikbaar en beschikbaar zijn, en krijgen zij al snel te maken met haatmails, geweld en soms zelfs met fysieke bedreigingen aan huis. Ook het onderscheid tussen werk en privé is lastig te maken. Bepaalde uitlatingen van een politicus via social media kunnen uiteindelijk onderwerp van een publiek debat worden. Bovendien kan het leven van de partner, de kinderen of van ouders zomaar politiek nieuws worden. De afbreukrisico’s zijn ook enorm. Politici kunnen van de ene op de andere dag hun baan kwijtraken. Daar zijn zeer recente voorbeelden van. En kijk bijvoorbeeld naar de PvdA, die na de Tweede Kamerverkiezingen in 2017 in één klap 29 zetels verloor. 29 mannen en vrouwen in de wachtgeldregeling!4

Aanspraak op wachtgeld niet altijd te rechtvaardigen

Het komt voor dat een politicus in opspraak raakt en daardoor aftreedt. Dan komt ook de betreffende Wachtgeldregeling in opspraak. Het is natuurlijk lastig te rechtvaardigen dat een politicus als gevolg van zijn eigen handelen een fors bedrag aan wachtgeld opstrijkt. We nemen een aantal voorbeelden uit de regelingen voor de lagere overheden. Zo was oud-raadslid Van der Roest penningmeester van het bestuur van de Utrechtse Daklozenkrant en heeft hij in die hoedanigheid bijna € 39.000 uit de kas van de daklozenkrant gestolen. Toen de diefstal publieke bekendheid kreeg, stapte de PvdA’er uit de raad en heeft hij de gemeente Utrecht om wachtgeld gevraagd….5

Burgemeester Stefan Huisman van Oosterhout nam zelf ontslag en kwam in aanmerking voor de wachtgeldregeling. De reden van zijn ontslag was grensoverschrijdend gedrag tijdens een personeelsborrel. Tijdens de borrel had hij te veel alcohol gedronken terwijl hij piketdienst had. Daarnaast werd hij door meerdere vrouwen beschuldigd van seksuele misdragingen.

Nu krijgt hij – conform de Wachtgeldregeling voor burgemeesters – tien jaar lang wachtgeld uitbetaald. Als hij daadwerkelijk tien jaar lang van de regeling gebruik gaat maken kan hij ongeveer € 800.000 aan wachtgeld ontvangen. 6

Een zeer recente wachtgeldaffaire is die van het koppel Jan Hoekema van D66 en Marleen Barth van de PvdA. Barth stapte na kritiek op als fractievoorzitter van de PvdA in de Eerste Kamer. Haar man Hoekema stond onder vuur in het Noord-Hollandse dorp Langedijk waar hij burgemeester was. Reden hiervoor is dat Hoekema bij zijn vertrek als burgemeester in Wassenaar in 2016 € 17.800 bovenop zijn wachtgeldregeling had meegekregen. Daarnaast bedong hij met zijn opvolger Charlie Aptroot dat hij nog een jaar voor een relatief lage maandhuur van € 1.400 euro in de ambtswoning in Wassenaar kon blijven wonen. Hoekema heeft de € 17.800 terugbetaald.7

Meeste politici zitten niet stil

Het klinkt natuurlijk erg aantrekkelijk. Jarenlang niks doen en fors betaald krijgen, zelfs wanneer de reden van ontslag niet erg fraai is. Maar de meeste politici willen niet lijdzaam thuis gaan zitten wachten op een nieuwe baan. Een aantal zijn al snel weer actief. Zo werd oud SP’er Sharon Gesthuizen al vóór de verkiezingen van 15 maart 2017 benoemd tot voorzitter van Branchevereniging Maatschappelijke Kinderopvang. Daarnaast werkt ze freelance via haar bedrijf ‘De Banenplant’ als voorzitter van de AFNL-NOA, de brancheorganisatie van aannemers en afbouwbedrijven. Verder zit ze in de raad van toezicht van de Utrechtse Hogeschool voor Kunsten en is ze voorzitter van de Haagse kunstinstelling Stroom. Voormalig PvdA-voorman Diederik Samsom is als adviseur gaan werken bij HVC, een groot afval-, grondstoffen- en energiebedrijf in Alkmaar. Maar het kan ook anders. Oud-staatssecretaris Fred Teeven gooide het over een andere boeg. Hij werkt sinds november als parttime buschauffeur bij vervoersmaatschappij Connexxion. Daarnaast is sinds kort bekend dat hij een nieuwe functie heeft als voorzitter van de raad van toezicht van Partners voor Jeugd. Dit betekent niet dat je Teeven niet meer als buschauffeur tegen zult komen; hij blijft ook dit werk actief doen. Wat hij op de bus verdient, komt in mindering op zijn wachtgeld.8

Het is bijna nooit goed

Van de 62 politici die op 1 september 2012 hun baan verloren, had 42% eind 2014 nog geen ander werk. Veel politici hebben te veel energie voor wachtgeld en willen dus zo snel mogelijk aan de slag. Speciaal voor deze groep is er het re-integratiebureau Loopbaan na Politiek, mede opgericht door oud-Kamerlid Rendert Algra die uit eigen ervaring weet hoe moeilijk het kan zijn om weer aan de slag te komen als politicus. De meeste politici willen dus juist wel aan de bak en niet thuis zitten met een wachtgeldregeling. Bovendien word je als oud-politicus vaak als ‘lui’ of ‘zakkenvuller’ gezien wanneer je thuis blijft zitten. De wachtgeldregeling is dan ook weinig populair in Nederland. Ook wanneer politici wél snel een baan vinden is er kritiek. Er wordt dan van uit gegaan dat er sprake is van vriendjespolitiek of dat een politicus al tijdens zijn politieke loopbaan een nieuwe baan zou hebben geregeld. Je doet het als ex-politicus dus eigenlijk nooit goed.9

Mijn conclusie

Wachtgeld accepteren is en blijft een maatschappelijk moeilijk te verteren onderwerp. Ik denk dat het belangrijk is dat we in ons achterhoofd houden dat het zijn van politicus geen gemakkelijke baan is. De meesten willen het liefst zo snel mogelijk weer aan de bak. Er zijn altijd uitzonderingen en in sommige gevallen blijft het lastig te rechtvaardigen dat iemand aanspraak kan maken op tonnen wachtgeld. Mensen die van regelingen op de grens van misbruik gebruik maken zitten er nou eenmaal altijd tussen. Des te meer reden om de goede, hardwerkende politicus te waarderen.

Eveline Leijen

Voetnoten

1.  Art. 8 Algemene pensioenwet politieke ambtsdragers.
2. Art. 7 Algemene pensioenwet politieke ambtsdragers.
3. J. Simmelink, Werkloze politici krijgen 20 miljoen euro. Vier vragen, HP/De Tijd 23 januari 2018.

4. M. Boven, ‘Van wachtgeldregeling naar burgerschapsverlof’, NJB 2015/1139, afl. 10, p. 58-64.
5. AD, ‘PvdA: Geef ‘stelend raadslid’ Van der Goest zijn wachtgeld.’, 17 januari 2014. Geraadpleegd via: https://www.ad.nl/utrecht/pvda-geef-stelend-raadslid-van-der-roest-zijn-wachtgeld~a56c9965/.
6. AD, ‘Tien jaar ‘wachtgeld’ voor opgestapte burgemeester Oosterhout’, 29 januari 2018. Geraadpleegd via: https://www.ad.nl/binnenland/tien-jaar-wachtgeld-voor-opgestapte-burgemeester-oosterhout~a983d54c/.

7. Brabants Dagblad, ‘Geen medelijden met gevallen koningskoppel: ‘Ze hebben zich schandalig gedragen’, 19 februari 2018. Geraadpleegd via: https://www.bd.nl/binnenland/geen-medelijden-met-gevallen-koningskoppel-ze-hebben-zich-schandalig-gedragen~ab715a4d/.
8. RTL Nieuws, ‘Nieuwe baan Teeven in jeugdzorg (maar hij blijft ook buschauffeur)’, 14 februari 2018. Geraadpleegd via: https://www.rtlnieuws.nl/nederland/nieuwe-baan-teeven-in-jeugdzorg-maar-hij-blijft-ook-buschauffeur.
9. R. Cats, ‘Meeste oud-Kamerleden krijgen nog wachtgeld, maar bijna niemand zit stil’, Het Financieel Dagblad, 7 augustus 2017.

Video
Delen

Uw naam

E-mail

Naam ontvanger

E-mail adres ontvanger

Uw bericht

Verstuur

Share

E-mail

Facebook

LinkedIn

Contact

Verstuur

Aanmelden

Meld aan