Gaan we betalen voor internet zonder cookies?

Inmiddels verbaast niemand zich erover dat je na een avond online winkelen dagenlang wordt achtervolgd door de artikelen die je eerder hebt bekeken. Dit is het onvermijdelijke gevolg van geplaatste cookies op je computer. Worden deze dan zomaar geplaatst? Nee. het tekstblokje dat verschijnt wanneer je een website bezoekt vraagt jouw toestemming voor het plaatsen van cookies. De meeste mensen klikken daarbij achteloos op “akkoord”. Dit komt onder andere doordat weinig mensen zich bewust zijn van de gevolgen van dit achteloos klikken.

Juridisch kader: drie soorten cookies

De Telecommunicatiewet, in de volksmond ook wel de Cookiewet genoemd, verplicht website-eigenaren om toestemming te vragen voordat zij via een elektronisch communicatienetwerk toegang krijgen tot informatie van een gebruiker of deze informatie opslaan. Hierbij dient een onderscheid te worden gemaakt tussen drie soorten cookies.¹ Niet voor alle soorten cookies is namelijk deze toestemming vereist.

Ten eerste de functionele cookies. Deze cookies maken het internetten een stuk gemakkelijker, ze zorgen namelijk voor een functionerende website. De website onthoudt je inloggegevens en onthoudt vervolgens wat je in het winkelmandje stopt. Voor het plaatsen van de functionele cookies is geen toestemming vereist van de websitebezoeker.

De analytische cookies worden geplaatst om het gebruik van websites in kaart te brengen, hierbij kan worden gedacht aan bezoekersstatistieken. Volgens de de webpagina van de Rijksoverheid hebben deze cookies nauwelijks gevolgen voor je privacy.² Voor het plaatsen van analytische cookies is geen toestemming van de websitebezoeker vereist.

Tot slot de tracking cookies. Deze cookies zorgen ervoor dat je dagenlang wordt gevolgd door advertenties van datgene waar je online naar hebt gezocht, bijvoorbeeld een nieuw paar schoenen. Tracking cookies leggen het surfgedrag van de websitebezoeker vast en bedrijven kunnen vervolgens gerichte advertenties op je afvuren. Voor het plaatsen van deze cookies is altijd toestemming vereist van de websitebezoeker.

Kritiek op de Cookiewet

De Cookiewet is in maart 2015 gewijzigd. In oktober 2016 berichtte het Adviescollege toetsing regeldruk (hierna: Actal) dat de verplichte melding over het gebruik van tracking cookies niet effectief is en dat het daarom moet worden afgeschaft.³ Volgens Actal klikken de meeste internetgebruikers de melding routinematig weg. Daarnaast brengt de regelgeving voor bedrijven veel hinder met zich mee. Gebruikers moeten via hun browserinstellingen aan kunnen geven of zij het plaatsen van tracking cookies accepteren.

Voorzitter Jan ten Hoopen van het Adviescollege toetsing regeldruk zegt in een verklaring: “Ze accepteren zo het plaatsen en gebruiken van de cookies, zonder dat ze weten wat dit betekent voor hun privacy. De cookiebepaling in z’n huidige vorm werkt dus niet, maar levert wel veel regeldruk en ergernis.”

Een Europese Cookiewet?

Op 25 mei 2018 treedt een nieuwe Europese Verordening (hierna: de verordening) in werking.⁴ De Europese Commissie wil door middel van deze verordening het vertrouwen in en de veiligheid van de digitale diensten vergroten.

Als gevolg van deze verordening kan een websitegebruiker in zijn browserinstellingen aangeven of hij de tracking cookies accepteert dan wel weigert. Waar momenteel deze toestemming/weigering per website wordt geregeld, wordt dat na de verordening per browser geregeld. Daarnaast regelt de verordening dat analytische cookies enkel mogen worden toegepast indien dit voor eigen gebruik is en het niet met derden wordt gedeeld.

Gevolgen van de Europese Verordening

De huidige Cookiewet gaat dus veranderen, maar stijgt daarmee daadwerkelijk het vertrouwen in de digitale diensten? In beginsel heeft de nieuwe regeling positieve gevolgen voor de veiligheid van consumenteninformatie op het internet. Door eenmalig cookies te weigeren in je browserinstellingen kan een website-eigenaar geen cookies op jouw computer plaatsen en toegang krijgen tot informatie met betrekking tot jouw surfgedrag.

Bovendien moet iedere website-eigenaar een geheel werkende site aanbieden, ongeacht of de websitebezoeker het plaatsen van cookies toestaat. Momenteel ben je als websitebezoeker op sommige websites ‘verplicht’ cookies te accepteren om de site in optimale staat te gebruiken. De vraag is echter of dit in de praktijk zo werkt. Websites zullen aankaarten dat het accepteren van cookies de aanbevolen instelling is. Dit gebeurt momenteel op sommige websites indien de bezoeker gebruik maakt van advertentieblokkades.

De verordening heeft echter ook een nadeel. Internetgebruikers kunnen na de inwerkingtreding eenmalig cookies weigeren in hun browserinstellingen. Als gevolg kan geen enkele website die zij bezoeken cookies plaatsen op hun computer. Adverteerders en websites zijn hier niet blij mee. Wanneer het aantal geplaatste cookies afneemt, kunnen bedrijven minder gericht adverteren. Zij lopen vervolgens inkomsten mis en hun kosten lopen op. Een oplossing om deze kosten te drukken is de websitebezoeker te laten betalen voor het gebruik van de website. Dit lijkt mij een zeer nadelig gevolg.

Conclusie

De mogelijkheid cookies geheel te weigeren lijkt niet alleen voordelen met zich mee te brengen. Het is daarnaast de vraag in hoeverre het weigeren van cookies in de praktijk werkt. Het accepteren van de cookies zal op veel websites de aanbevolen instelling zijn. Dit gebeurt momenteel op sommige websites bij het gebruik van zogenaamde advertentieblokkades. De gevolgen van de verordening zullen medio 2018 duidelijk worden.

Esther Bootsma

1. M. Eijhout & L. Schuivens, ‘De Cookiewet wijzigt in 2018 & dit zijn de gevolgen voor je website’, Frankwatching.com 22 mei 2017, laatst geraadpleegd op 22 november 2017.
2. Rijksoverheid, ‘Mag een website ongevraagd cookies plaatsen?’, laatst geraadpleegd op 22 november 2017.

3. J.Pijpker, ‘Cookiemeldingen werken niet en zijn irritant: schaf ze af’, NRC 22 oktober 2016, laatst geraadpleegd op 22 november 2017.
4. E-privacyverordening, Kamerstukken I 2016/17, 34 670, nr. C.