De onrechtvaardige zijde van het recht

Gerechtelijke dwalingen niet erg zeldzaam in de Verenigde Staten

Lees verder

De 52-jarige Keith Walker werd in 1994 veroordeeld voor moord omdat de politie hem door middel van een martelpartij ertoe had gedwongen zijn schuld te bekennen. Op basis van een onjuiste verklaring van het slachtoffer. Hij werd veroordeeld tot een onvoorwaardelijke levenslange gevangenisstraf. In augustus 2020, 26 jaar na de veroordeling, kwam de onschuld van Walker boven water.1 Juridische misgrepen waarbij onschuldigen worden veroordeeld, zijn niet geheel onbekend in de Verenigde Staten. Het is zelfs zo dat ongeveer 4% van de ter dood veroordeelden in de Verenigde Staten onschuldig zijn of waren.2

Veroordeling van onschuldigen
Gerechtelijke dwalingen – in de Verenigde Staten ‘miscarriage of justice’ genoemd – zijn een vorm van dwaling waarbij de rechterlijke macht, de openbaar aanklager of de jury iemand ten onrechte vervolgt of veroordeelt. Het onrecht in het geval van een gerechtelijke dwaling zit verschuild achter het feit dat de vervolgde of veroordeelde geen schuld heeft. Opmerkelijk is dat deze dwalingsvorm haaks staat op de leer dat onschuldigen niet hoeven te vrezen voor een eventuele vervolging of nog ingrijpender: een veroordeling. In de Verenigde Staten wordt dit principe gecodificeerd in talloze verdragen en wetten en wordt het gezien als een van de meest fundamentele basisprincipes in de hele geschiedenis van het menselijk denken.3 Toch blijkt het niet uit te sluiten dat iemand zonder blaam zijn leven lang achter de tralies kan belanden. Naast deze levenslange straf kent het rechtssysteem in de Verenigde Staten – een voor ons onbekend – radicaler eindvonnis: de doodstraf, al dan niet terecht dus.

De harde cijfers omtrent gerechtelijke dwalingen
Sinds 1989 telt de Verenigde Staten volgens The National Registry of Exonerations (hierna: NRE), een onderzoeksproject van verschillende Amerikaanse universiteiten gezamenlijk, tot op heden 2666 gerechtelijke dwalingen. Om nog specifieker te zijn: de gerechtelijke dwalingen hebben, sinds de telling, 23770 levensjaren tenietgedaan.4 Dit aantal is in de praktijk ongetwijfeld hoger, gezien het feit dat een aantal doodstraffen ook onder de dwalingen vallen. De verloren onschatbare levensjaren van de onschuldig ter dood veroordeelden worden hier immers niet in meegerekend.
De gemiddelde detentiejaren bij een vrijstelling, als gevolg van gerechtelijk dwalen, staat momenteel op negen jaar.5 Noemenswaardig bij dit gegeven is dat de onschuld van een verdachte pas na een relatief lange tijd aan het licht komt. Een gebrek aan onderzoeksmogelijkheden ten tijde van het delict vormt hierbij een mogelijke oorzaak. Met de opkomst van nieuwe onderzoeksmethoden zoals DNA-onderzoek, is er een toename te zien in het aantal vrijstellingen van onschuldigen. Met name bij zedendelicten en moordzaken heeft deze ontwikkeling uitkomst geboden bij juridische rectificaties.6

“De gerechtelijke dwalingen hebben tot nu toe 23770 levensjaren tenietgedaan.”

Oorzaken van gerechtelijke dwalingen ook door vooringenomen opsporingsambtenaren
Hoe het zover kan komen dat een persoon – zonder enige vorm van schuld – toch vervolgd of veroordeeld kan worden, is een vraagstuk dat in de praktijk te maken heeft met verschillende samenhangende factoren. Volgens de NRE spelen oorzaken zoals valse getuigenverklaringen, vooringenomenheid van ambtenaren of een inadequate juridische verdediging een aanzienlijke rol bij dergelijke juridische misslagen.7

Blijkens de meest recente cijfers komt naar voren dat 28% van de vrijstellingen ten gevolge van gerechtelijke dwalingen voortkwamen uit (opzettelijke) valse verklaringen van getuigen. De valsheid van de bovengenoemde verklaringen is op haar beurt weer het resultaat van diverse factoren. Zo kan het zijn dat getuigen per abuis dan wel met opzet verkeerde identificaties voorleggen. Opvallend is dat de rol van opsporingsambtenaren, zoals van de politie, ook niet marginaal is bij dit soort valse verklaringen. Door middel van onnodige suggestieve identificatieprocedures wordt er plaats gemaakt voor het beïnvloeden van getuigenverklaringen. Zo kan het voorkomen dat een getuige slechts één verdachte te zien krijgt ter identificatie, of wordt een verdachte geplaatst tussen andere verdachten die klaarblijkelijk verschillen in fysieke eigenschappen zoals lengte of leeftijd. In enkele gevallen gaan de ambtenaren zelfs verder dan de suggestiviteit en wordt er gebruik gemaakt van identificatieprocedures met het oogmerk om verdachten te identificeren ongeacht of de getuigen hen herkennen of niet.8 Deze praktijk wijst op een bepaalde mate van vooringenomenheid van opsporingsambtenaren. Zo blijkt uit recente cijfers dat 49% van de gerechtelijke dwalingen betrekking heeft op Afrikaans-Amerikaanse mensen, terwijl maar 13% van de bevolking zwart is. Dit onderscheid in ras komt voor bij nagenoeg alle misdaadcategorieën. Een onschuldige zwarte man heeft de facto meer kans om te worden veroordeeld dan een onschuldige witte man.9

“Een onschuldige zwarte man heeft de facto meer kans om te worden veroordeeld dan een onschuldige witte man.”

Lagere straf bij schuldbekentenis
Een andere oorzaak is dat een verdachte zichzelf schuldig pleit, terwijl hij in werkelijkheid onschuldig is. Recent onderzoek toont aan dat 12% van de vrijgestelde veroordeelden – tegen beter weten in – hebben bekend de misdaad te hebben gepleegd waarvoor ze werden vervolgd.  Opvallend is dat de cijfers verschillen per misdaadcategorie. Hieruit volgt dat in drugs-gerelateerde zaken, waarbij een vrijstelling heeft plaatsgevonden, twee derde van de vrijgestelden onterecht hun schuld hebben bekend. In de meeste gevallen kregen de veroordeelden in geval van een bekentenis een lagere straf dan in eerste instantie zou worden opgelegd.10 Met een mogelijke mildere sanctie in het achterhoofd is het denkbaar dat bekennen gelijk staat aan de handdoek in de ring werpen.

Ondeugdelijke juridische verdediging medeoorzaak van gerechtelijke dwalingen
Naast de bovengenoemde oorzaken kan inadequate juridische verdediging ook een rol spelen bij gerechtelijke dwalingen. Een onderzoek gebaseerd op de eerste 1635 geregistreerde dwalingen van de NRE wijst aan dat in 381 (23,4%) gevallen op enigerlei wijze sprake is van ondeugdelijke juridische verdediging. Deze overkoepelende term omvat de daadwerkelijke oorzaken voor een juridische dwaling. In verreweg de meeste gevallen (80,6%) gaat het om een gebrek aan behoorlijke onderzoeksmogelijkheden door de verdedigende partij. Het onvermogen om belastende getuigenverklaringen of bewijsstukken voldoende te betwisten, vormt hierbij een goed voorbeeld. Andere factoren die een inadequate juridische verdediging kunnen impliceren, zijn procesfouten (50,8%), schending van ethische normen (12,3%), fouten in het vooronderzoek (9,3%) of rechtsdwaling waarbij een onjuiste toepassing wordt gegeven aan het recht (9%). In de meeste gevallen van inadequate juridische verdediging, is er een samenhang van de hiervoor genoemde omstandigheden.11

Buiten de eerder besproken oorzaken, zijn er ook nog andere onbesproken oorzaken zoals meineed, valse beschuldigingen of wangedrag van officiële organen die van invloed kunnen zijn bij gerechtelijke dwalingen.

Het recht kent zijn gebreken en dus zal het recht niet altijd zegevieren
Gerechtelijke dwalingen zijn een product van verschillende (samenhangende) oorzaken. Het feit dat een rechtssysteem dit soort fouten toelaat, betekent dat het recht niet waterdicht is. Lettend op het gegeven dat de Verenigde Staten een relatief groot aantal gerechtelijke dwalingen kent, maakt het rechtssysteem extra bijzonder. Met een onophoudelijke stroom aan nieuwe gerechtelijke dwalingen, die wekelijks aan het licht komen, is dit een wijdverbreid juridisch probleem in de Verenigde Staten (en ook daarbuiten). Het gezegde ‘het recht zal zegevieren’ blijkt dus niet altijd op te gaan.

Soner Korucu

Voetnoten

1. M. Dudek, ‘Man who claims he was torture victim of Jon Burge’s ‘midnight crew’ released after nearly 30 years behind bars’, Chicago Suntimes19 augustus 2020, op https://bit.ly/329ekh0.

2. Samuel R. Gross e.a., Rate of false conviction of criminal defendants who are sentenced to death, geraadpleegd op 8 september, op https://bit.ly/2Fmvy1f.

3. J Hall, General Principles Of Criminal Law. 2nd Edition, Indianapolis: Indianapolis: The Bobbs Merrill Company 1960.

4. The National Registry of Exonerations, Exonerations in the United States Map, geraadpleegd op, 8 september, op https://bit.ly/3k4jb9t.

5. The National Registry of Exonerations, Exonerations in the United States Map, geraadpleegd op 8 september, op https://bit.ly/3ideLN1.

6. The National Registry of Exonerations, NRE Urban Institute VA Study, geraadpleegd op 8 september, op https://bit.ly/3hdODjE.

7. The National Registry of Exonerations, Issues, geraadpleegd op 8 september, op https://bit.ly/2R4VH7E.

8. The National Registry of Exonerations, Tainted Identifcations, geraadpleegd op 8 september, op https://bit.ly/3h9Pge9.

9. Samuel R. Gross e.a., Race and Wrongful Convictions in The United States, geraadpleegd op 5 september, op https://bit.ly/3heH506.

10. The National Registry of Exonerations, Innocents Who Plead Guilty, geraadpleegd op 8 september, op https://bit.ly/3k1htpb.

11. Rosa E. Greenbaum, Investigating Innocence: Comprehensive Pre-trial Defense Investigation to Prevent Wrongful Convictions (thesis University of California), 2014, p. 17.

Video
Delen

Uw naam

E-mail

Naam ontvanger

E-mail adres ontvanger

Uw bericht

Verstuur

Share

E-mail

Facebook

LinkedIn

Contact

Verstuur

Aanmelden

Meld aan