In 2022 zal het Wereld Kampioenschap voetbal plaatsvinden in Qatar. Om dit grote evenement te kunnen hosten, worden bijna 2 miljoen arbeidsmigranten ingezet om te werken aan de infrastructuur, de bouw voor de stadions, de dienstverlening en alle andere faciliteiten voor het toernooi.[1] Er komt steeds meer aan het licht dat deze arbeidsmigranten, voornamelijk afkomstig uit Azië en Afrika, in slechte omstandigheden moeten werken en er sprake is van uitbuiting. Het gaat hierbij om omstandigheden als lichamelijke klachten, het niet uitbetaald krijgen van loon, lange werktijden en het innemen van de paspoorten.[2] Recentelijk waren de deelnemende landen erg geschokt toen The Guardian een artikel publiceerde waarin wordt gesteld dat er 6500 werknemers zijn overleden in de afgelopen 10 jaar dat er werd gebouwd aan de faciliteiten voor het WK.[3] De mensenrechtenschendingen blijven dus niet onopgemerkt. Maar wat kunnen de deelnemende landen van het toernooi ertegen doen?
Back
WK Voetbal in Qatar in 2022: tijd voor boycot of grote druk?
- 16 Apr 2021
- No comments
‘In de afgelopen tien jaar zijn er 6500 werknemers overleden bij het bouwen aan de faciliteiten voor het WK voetbal in Qatar’
Valse start
Bij aankomst van de arbeidsmigranten in Qatar is er al vaak sprake van een valse start. De arbeiders krijgen ander werk dan hen was beloofd en ook nog eens tegen een veel lager salaris. [4] Ze worden onderworpen aan het zogenaamde ‘kafala-systeem’. Dit systeem vereist dat de arbeiders een kafeel hebben, die zorgt voor toestemming om het land binnen te komen en een werkgunning regelt.[5] Deze kafeel is een persoon die optreedt als sponsor en kan op elk moment besluiten zich terug te trekken. De kafeel heeft veel macht, want wanneer hij stopt als sponsor vervallen alle wettelijke rechten van de arbeidsmigrant of wanneer de arbeidsmigrant wil wisselen van baan is zijn toestemming vereist.[6] Vaak wordt het paspoort van de arbeider ingenomen en kan hij niet zelf het land verlaten. In aanloop naar het WK heeft Qatar beloofd de positie van de arbeiders te verbeteren en wettelijke maatregelen te treffen. Zo is geprobeerd het kafala-systeem te bannen, om een tijdelijk minimumloon in te stellen en is er een nieuwe wet voor huishoudelijk personeel.[7] In de praktijk blijkt vaak dat deze nieuwe wetten niet worden nageleefd.
‘Een boycot gaat niet helpen het beoogde effect te bereiken’
Commissies voor arbeidsgeschillen
Naast de wettelijke maatregelen heeft de Qatarese overheid ook verschillende commissies ingesteld om arbeidsgeschillen op te lossen. Maar Amnesty International stelt dat deze commissies erg slecht functioneren.[7] Ze hebben meer dan 6000 klachten gekregen en er zijn een zeer beperkt aantal rechters beschikbaar om de zaken te behandelen.[8] Als de commissie al besluit dat de arbeiders recht hebben op een schadevergoeding, dan worden zij meestal niet uitbetaald. Als laatste optie laten veel arbeiders hun zaak vallen in ruil voor een kleine vergoeding van de werkgever.
Wie is er verantwoordelijk voor mensenrechtenschendingen?
Voor mensenrechtenschendingen zoals deze kunnen drie partijen verantwoordelijk worden gehouden. De eerste verantwoordelijke is de overheid van het gastland. Staten hebben de verantwoordelijkheid tot het respecteren van mensenrechten.[10] Daarnaast hebben internationale organisaties zoals Wereldvoetbalbond FIFA de verantwoordelijkheid om mensenrechten te respecteren. FIFA heeft de verantwoordelijkheid de gepaste zorgvuldigheid te betrachten om te voorkomen dat er bij het organiseren van het WK mensenrechtenschendingen worden veroorzaakt of eraan bijdraagt.[11] Tot slot kan het handelen van bedrijven een negatieve invloed hebben op mensen. Deze bedrijven hebben ook op basis van de Guiding Principles on Business and Human Rights de verantwoordelijkheid om mensenrechten te respecteren.[12] Echter, is dit geen wettelijke verplichting, maar een algemeen geaccepteerde standaard.
‘De druk op de Qatarese overheid om de arbeidsomstandigheden te verbeteren zal moeten toenemen’
Boycot of druk?
Wat is nu een effectieve manier om de mensenrechtenschendingen te stoppen? Sigrid Kaag en Gert-Jan Segers stelden in een debat dat het WK dient te worden geboycot door Nederland. Echter, mensenrechtenorganisaties stellen dat een boycot niet gaat helpen en niet het beoogde effect heeft.[13] Indien er wordt geboycot, zullen de arbeidsmigranten naar huis worden gestuurd en geen loon meer krijgen. De slechte arbeidsomstandigheden zijn daarmee niet opgelost. Ze stellen dat er meer druk op Qatar moeten worden uitgeoefend om de rechten te verbeteren. Nederland kan bijvoorbeeld een signaal afgeven aan Qatar door tijdens het WK zelf geen hoogwaardigheidsbekleders naar Qatar te sturen.[14] Ook kunnen we de Minister van Buitenlandse Zaken naar Qatar sturen om over de situatie te praten.
Meerdere nationale voetbalteams hebben al wel geprotesteerd tijdens de kwalificatiewedstrijden. Zo droegen de spelers van het Nederlandse en Letlandse team shirts met daarop de tekst ‘footbal supports change’ en Noorweegse spelers shirts met letters die het woord ‘human rights’ spelde. [15] Het mag duidelijk zijn dat er nog veel moet veranderen naar aanloop van het WK in 2022 in Qatar. De druk vanuit deelnemende landen zal moeten toenemen, om de overheid van Qatar aan te sporen de arbeidssituatie in het land te verbeteren.
Door: Juliette Huijsmans
