Afgelopen jaar werd voor een recordbedrag van 110 miljoen euro aan vuurwerk verkocht.1 Daarom is het niet verrassend dat de jaarwisseling zich opnieuw kenmerkte door vele vuurwerkincidenten. Hoe kan het jaar op jaar zodanig misgaan dat een vuurwerkverbod de meest logische oplossing lijkt, maar een dergelijk verbod toch zo moeilijk tot stand komt?
Back
Vuurwerk raakt ons allemaal
- In Casu Blog
- 11 Jan 2023
- No comments
Incidenten in beeld
De geluiden uit de medische hoek waren wederom verontrustend. Het Rotterdamse Oogziekenhuis sprak van een ‘ouderwetse horrornacht’ door 24 slachtoffers met oogletsel.2 Andere ziekenhuizen hadden het eveneens druk, vooral met brandwonden aan de handen en benen van omstanders. Daarnaast blijkt na een eerste evaluatie dat de totale schadepost door het vuurwerk een ruime 10 miljoen euro bedraagt.3 Ook de hulpverleners kwamen er niet ongeschonden vanaf: alleen al in Den Haag raakten 12 agenten gewond.4 Meerdere red flags, dus ook hoog tijd om er wat aan te doen?
Traditie
Je zou zeggen van wel, want met name de volksgezondheid lijdt onder het door particulieren afgestoken vuurwerk en de overheid heeft dit belang niet zelden hoog in het vaandel staan. Denk bijvoorbeeld aan de per 1 januari 2023 ingevoerde helmplicht voor scooters en het verbod op e-sigaretten met smaken.5 Toch legt een ander belang minstens zoveel gewicht in de weegschaal, waardoor vandaag de dag nog geen vuurwerkverbod van kracht is. Welk belang is dit?
Voorgaande vraag laat zich eenvoudig beantwoorden door aan de gemiddelde Nederlander te vragen wat vuurwerk voor hem of haar betekent: vuurwerk is een traditie en dus moet het blijven bestaan.6 Dit hebben we met de zwartepietendiscussie vaker gezien. Zodra een vermeende traditie in het gedrang komt of dreigt te komen, ontstaat er gemor. Mensen raken emotioneel gehecht aan een gewoonte, daarom willen ze het niet kwijtraken en dus wordt het van generatie op generatie overgegeven.
Schadebeginsel
Echter, het voorkomen van gevaarlijke situaties mag toch niet worden gedwarsboomd enkel en alleen omdat het voor mensen als een gewoonte geldt? Het ‘wij doen dit al jaren dus waag het niet om ons er in het volgende jaar van te weerhouden-argument’ mag toch niet de reden zijn om het vuurwerkverbod niet door te voeren? Als iets de afgelopen jaren als normaal werd aangenomen, wil dat niet zeggen dat het vandaag nog steeds zo moet zijn.7
Uiteraard is dit wat te kort door de bocht, maar de rechtsfilosoof John Stuart Mill zou er het zijne van hebben gedacht.8 In zijn visie op de rol van de overheid stond het schadebeginsel centraal: de overheid moet optreden indien een individu schade aan een ander berokkent. In dit opzicht is een veel actievere rol van de overheid geboden. Immers, in de meeste gevallen is het vuurwerkslachtoffer een omstander of een hulpverlener.
Mill kon destijds op kritiek rekenen, want zijn opvatting zou te beperkt zijn omdat het zou leiden tot een nachtwakersstaat.9 De overheid moet zich daarom meer en vaker inspannen om zo ook te waken voor gemeenschappelijke normen en waarden in een samenleving, zoals bijvoorbeeld de volksgezondheid. Doet dit dan nu niet de wenkbrauwen fronsen? Als een vuurwerkverbod in het verlengde ligt van Mills schadebeginsel, zijn opvatting als te nauw wordt bestempeld en de overheid dus eigenlijk nóg actiever moet zijn in het beschermen van o.a. de volksgezondheid, waarom blijft de bescherming tegen particulier vuurwerk dan achter?
Taak voor de overheid én de burger
Toegegeven, breken met een omarmde traditie is niet niks. Van de overheid wordt daarom vooral gevraagd om lef te tonen. Daarnaast lijkt het zaak om de burger jaar op jaar nóg bewuster te maken van de harde realiteit: die ogen en vingers groeien niet meer aan, de piep in de oren verdwijnt nooit meer en littekens van brandwonden zijn voor altijd. Op die manier wordt jaarlijks het draagvlak vergroot om op landelijk niveau het afsteken van particulier vuurwerk te verbieden.10
Het gemis van die particuliere vuurwerkpot kan worden ondervangen door het organiseren van professionele vuurwerkshows. Uiteraard wordt hiermee niet voorkomen dat het laatste astronautje inmiddels zal zijn afgestoken.
Ik spreek denk ik ook voor anderen wanneer ik pleit voor een jaarwisseling met drukbezochte en bovenal veilige vuurwerkshows, in plaats van een jaarwisseling die zich kenmerkt door incidenten en overvolle ziekenhuizen.
Uiteindelijk is het dan aan de burger om de inperking in hun vrijheid te accepteren en bewust te worden van de ratio achter het vuurwerkverbod. Daarbij is het belangrijk om het wetgevingsproces te erkennen: de overheid is er voor jou en voert een verbod in ten gunste van jouw gezondheid. Immers, iedereen is gebaat bij indamming van de gevaren van vuurwerk. Vuurwerk raakt ons allemaal en in de toekomst hopelijk alleen nog maar in figuurlijke zin.
Teun van Dam