Sinds 2008 zijn bij de Rechtspraak meer vrouwen dan mannen werkzaam als rechterlijk ambtenaar. (1) Ook uit meer recente jaarverslagen van de Rechtspraak blijkt nog steeds dat het aantal vrouwelijke werknemers aanzienlijk hoger is dan het aantal mannen. Van de 2.646 rechterlijke ambtenaren waren er 1.617 vrouw in 2022. (2) In tegenstelling tot andere beroepsgroepen blijkt de rechterlijke macht een populaire werkgever voor vrouwen. Of anders geformuleerd: vormen vrouwen populaire werknemers voor de rechterlijke macht?
Back
Vrouwen in de justitia, van symbool naar praktijk
- 22 Feb 2024
- No comments
Omwenteling
Dat er meer vrouwen bij de Rechtspraak werkzaam zijn is een statistisch gegeven. De vraag hoe deze omwenteling heeft plaatsgevonden, leidt tot een meer empirische vraag. Wat de invloed van de omwenteling is, vergt een beroep op de rechtssociologie. Een pasklaar theoretisch antwoord op deze vragen is er dus niet zomaar. Ashley Terlouw, hoogleraar rechtssociologie aan de Radboud Universiteit van Nijmegen, noemt het een ‘kip-en-ei probleem’. Is de rechtspraak veranderd door de komst van vrouwelijke rechters of zijn er steeds meer vrouwelijke rechters door veranderingen in de rechtspraak? (3)
Mogelijke verklaringen
Goede arbeidsvoorwaarden, de aard van het werk, het aanbod, de kwaliteiten van vrouwen en de wijze van selectie vormen samen mogelijke verklaringen voor de toename van het aantal vrouwelijke rechters. (4) Toch is het maar de vraag in hoeverre een argument als ‘goede arbeidsvoorwaarden’ opgaat voor de toename van het aantal vrouwelijke rechters. Mannen zouden immers net zo goed kunnen worden aangetrokken door een baan met goede arbeidsvoorwaarden. Statistisch gezien is er een groter aanbod van vrouwen dan mannen binnen de rechtswetenschap. Het aantal vrouwen binnen de rechtenopleiding is hoger en daarnaast halen vrouwen gemiddeld hogere cijfers dan mannen. Ruim 60 procent van de promovendi binnen de studiecluster gamma is vrouw. (5) Ook blinken vrouwen meer uit in de selectiecriteria die bij testen voor de toelating tot rechter in opleiding worden gevraagd, zoals taalvaardigheid en communicatievaardigheid.
Feminiene rechtspraak
De vrees bestaat voor een minder onafhankelijke, onpartijdige en deskundige rechtspraak wanneer de verhouding tussen het aantal mannelijke en vrouwelijke rechters nog schever gaat liggen. Deze vrees berust voornamelijk op de wens dat de rechtspraak een afspiegeling van de maatschappij is, zodat iedereen zich erin kan herkennen en er meer begrip is over en weer. Sinds de emancipatiegolf is in de rechtspraak meer ruimte gekomen voor feminien gekarakteriseerde eigenschappen. Rechters zijn de laatste jaren opener en responsiever én tijdens zittingen is er meer ruimte voor emoties. (6) Het blijft moeilijk om deze veranderingen te scheiden van alle andere veranderingen die hebben plaatsgevonden in de maatschappij sinds die tijd. De taakopvatting van de rechter is aan vele ontwikkelingen onderhevig geweest. De invloed van het aantal toegenomen vrouwelijke rechters is hierdoor moeilijk te onderscheiden. Denk aan ontwikkelingen als ontkerkelijking, internationalisering, multiculturalisering, digitalisering, en de veranderende aard van rechtszaken. (7)
Andere beroepsgroepen
Alhoewel er bij de rechterlijke macht een behoorlijke emancipatiegolf heeft plaatsgevonden door het toenemende aantal vrouwen, lijken andere beroepsgroepen binnen de rechtswetenschap nog steeds te worstelen met de genderbalans. In vergelijking met het hoge aantal vrouwen dat werkzaam is bij de Rechtspraak, neemt het aantal vrouwelijke advocaten maar heel licht toe. (8) Wanneer je goede arbeidsvoorwaarden hebt, volgen goede werknemers snel. Ook andere beroepsgroepen binnen de rechtswetenschap realiseren zich dit. Toch heerst hier nog altijd het stigma van een ‘old-boys-network’. Waar je in de advocatuur meer onderlinge competitie vindt, is er in de Rechtspraak meer harmonie. Hierdoor is de Rechtspraak wellicht aantrekkelijker voor vrouwen.
Moeten we er wat aan willen doen?
In 2014 heeft de Haagse Rechtbank een poging gedaan tot het implementeren van positief discriminatiebeleid naar mannen tijdens het afnemen van sollicitaties. Ondanks dat er geen onderzoek is dat aantoont dat het geslacht van de rechter van invloed is op de beoordeling van een zaak, stelde de woordvoerder hier dat het van belang is dat rechters een afspiegeling vormen van de maatschappij. Deze interne notitie heeft voor veel ophef gezorgd, aangezien discriminatie in sollicitatieprocedures wettelijk niet is toegestaan op grond van art. 2 lid 3 van de Algemene wet gelijke behandeling. Voorkeursbeleid van mannen is niet toegestaan, omdat deze groep niet structureel wordt achtergesteld. De Vereniging voor Vrouw en Recht stond versteld van de suggestie van de Haagse Rechtbank. Zij meent dat hiermee de indruk wordt gewekt dat vrouwelijke rechters voorheen geen steun zouden hebben gehad van de rechterlijke macht en er daarmee wordt geïnsinueerd dat zij niet voldoen.
Hoe en of vrouwen precies de rechtspraak hebben veranderd, is niet te zeggen. Dit komt doordat de afgelopen jaren de gehele maatschappij aan verandering onderhevig is geweest. Er is sprake van een minder gesloten cultuur door afname van hiërarchie en formaliteiten. Hierdoor zijn niet alleen vrouwen, maar ook mannen geëmancipeerd en dit heeft ertoe geleid dat er meer ruimte is ontstaan voor feminien gekarakteriseerde eigenschappen. Diversiteit is meer dan genderdiversiteit. De Rechtspraak loopt nog altijd ver achter als het gaat om etnische diversiteit. Is de ivoren toren wel echt afgeschaft of is er nog steeds sprake van een elitaire rechterlijke macht met hiërarchische kenmerken?
redacteur
Lindgerd Pauwels
There are no comments yet