YouTubers zijn ook maar gewone mensen en zij begaan dezelfde (verkeers)fouten als hun niet-filmende medemens. Het grote verschil zit hem echter in het vastleggen van de overtredingen op beeld en het delen hiervan. Zo doet het Openbaar Ministerie onderzoek naar de (bij kinderen) bekende YouTuber Gio Latooy, omdat hij zich meermaals heeft gefilmd terwijl hij een auto bestuurt. (1) Naast een wettelijk verbod op het gebruik van een telefoon in een (rijdend) voertuig, en de daaraan verbonden boete (á 389 euro), kan het bovendien leiden tot een verkeersonveilige situatie. (2) YouTubers met een bereik zoals Gio (1,4 miljoen abonnees) hebben een voorbeeldfunctie; wat verwachten wij als maatschappij van hen? In dit artikel bespreek ik de regelgeving die van toepassing is op influencers.
Back
Verantwoordelijk vloggen: wat hebben we hiervoor geregeld?
- 22 Nov 2023
- No comments
Voorbeeldfunctie
Dat de wetgever deze voorbeeldfunctie herkent en hierin richting wil geven, onderschrijft de recente wijziging van de Mediawet 2008. In deze wet is, na voorzet van de Europese Unie, de regelgeving omtrent nieuwe vormen van media-aanbod vormgegeven en aangescherpt. (3) Daardoor vallen contentcreators – hippe verzamelterm voor eenieder die beroepshalve content maakt voor onder meer YouTube, TikTok en/of Instagram – die voldoen aan bepaalde eisen onder de klassieke Mediawet én zo ook onder het actieve toezicht van het Commissariaat van de Media (CvdM). (4) Om te kwalificeren als een zogenaamde “video-uploader” en als zodanig geregistreerd te staan, dient er sprake te zijn van een contentcreator met meer dan 500.000 abonnees die regelmatig (minstens 24 keer in de afgelopen 12 maanden) video’s uploadt. Daarnaast is het zaak dat de creator hieraan verdient én geregistreerd staat in het Handelsregister. (5) Daarnaast geldt voor creators die niet voldoen aan voormelde vereisten bij betaalde samenwerkingen de Reclamecode Social Media & Influencer Marketing (RSM). (6) Hierin zijn specifieke regels opgenomen, zoals bijvoorbeeld een vermeldingsplicht als sprake is van sponsoring in gesponsorde berichten.
Wetgeving
De Mediawet voor video-uploaders kent vier grondpijlers. De belangrijkste pijler is transparantie omtrent reclame-uitingen/betaalde samenwerkingen. Reclame, sponsoring en/of productplaatsing moet te allen tijde herkenbaar en vermeld zijn. Marketingtrucs als sluikreclame of subliminale technieken (onbewuste beïnvloeding) zijn dus niet toegestaan. De tweede pijler is het beschermen van minderjarige kinderen. De richtlijnen van het Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media (NICAM) gelden ook voor video-uploaders. (7) Zo moeten (minderjarige) kinderen worden beschermd c.q. worden gewaarschuwd voor (mogelijk) schadelijke content. De derde pijler is transparantie ten aanzien van de video-uploader zelf; zo moet duidelijk zijn wie de uploader is en moeten contactgegevens worden vermeld, alsmede het feit dat de uploader onder toezicht staat van de CVDM. De laatste pijler is een bewaarplicht van twee weken ten aanzien van content die niet meer online staat.
Momfluencen
Een ander relatief nieuw fenomeen zijn zogenaamde momfluencers, een “moeder die zich als opiniemaker profileert door via de sociale media meningen over opvoeding en vaak ook andere zaken te verspreiden”. (8) In de content van momfluencers komen heel vaak ook de (zeer) jonge kinderen voor. Hierin schuilt een (mogelijk) probleem. In een recente masterthesis is gekeken naar de arbeidsrechtelijke verhoudingen tussen moeder en kind. (9) Van een klassieke arbeids gezagsverhouding lijkt geen sprake, maar de Arbeidstijdenwet lijkt wel van kracht, gezien het ingrijpen van de Arbeidsinspectie in een programma van de familie Meiland. (10) Bovendien hebben kinderen een recht op privacy, die in het gedrang kan komen door het openbaar verspreiden van beeldmateriaal. Zo heeft de rechtbank in Den Haag in 2018 beslist dat een moeder moest stoppen met ‘momfluencen’ omdat de vader van het kind een gegronde vrees had voor “pestgedrag en nadelige gevolgen voor het later functioneren in het sociaal maatschappelijk verkeer, en in mindere mate objectivering voor pedofielen” van de minderjarige kinderen. (11) Specifieke wetgeving ten aanzien van de rol van minderjarige kinderen bij momfluencen laat nog op zich wachten.
De periode dat wij zijn gezegend met YouTubesterren en momfluencers is relatief kort en de wet- en regelgeving is daarom nog in volle ontwikkeling. Ten aanzien van sponsoring en marketing wordt er bij het nieuwe media-aanbod aangesloten bij de regelgeving van de meer traditionele media, zoals de televisie. Op andere terreinen, zoals het inzetten van minderjarige kinderen bij betaalde samenwerkingen, is de wetgever aan zet. Voor alle contentcreators geldt in ieder geval een grote mate van verantwoordelijkheid, gezien hun voorbeeldfunctie. Verder geldt er wellicht ook een mate van terughoudendheid in het delen van bepaalde momenten. Zoals het onderzoek van het OM naar Gio Latooy uitwijst: zelfs justitie weet YouTube te vinden.
redacteur
Bas Timmerman
There are no comments yet