Sterke schouders en zware lasten

De oplossing die Europa biedt om de solidariteit te herstellen tussen lidstaten met betrekking tot de vluchtelingenproblematiek.

Sinds 2013 wordt Europa overspoeld met migranten die een betere, veiligere toekomst zoeken in Europa. Zoals gebleken, kon de EU de vluchtelingenstroom niet aan. De solidariteit tussen de Europese landen is ver te zoeken. Vooral op de staten aan de buitengrenzen rusten disproportioneel zware lasten. In deze blog vertel ik je hoe de Europese Unie dit wil oplossen.

Juridisch kader

De Europese Unie heeft de plicht om de vluchtelingen op te vangen conform het Vluchtelingenverdrag van de Verenigde Naties. Na het vluchtelingenverdrag van 1951 is er tal aan andere wetgeving aangenomen in Europa. Op dit moment geldt de Dublin III-verordening in samenhang met de Eurodac-verordening. De verantwoordelijke lidstaat moet de aanvraag van asiel behandelen. Uit artikel 7 lid 2 blijkt dat in beginsel, dit de lidstaat is waarop de asielzoeker voor het eerst aanvraag doet. Het Eurodac-systeem ondersteunt en vergemakkelijkt de toepassing van Dublin III. Dit systeem zorgt ervoor dat lidstaten makkelijker kunnen achterhalen of de asielzoeker al eerder asielaanvraag in een ander land heeft gedaan en dus naar dit land moet worden teruggestuurd. Deze blog bespreekt de problemen die zich voordoen op grond van Dublin III, die ziet op onderdanen van derde landen en staatlozen.

Probleem

Europa is niet opgewassen tegen de vluchtelingenstroom. De vluchtelingen zijn onevenredig verdeeld over de Europese staten en hierdoor komen er onevenredig hoge lasten te liggen op bepaalde EU landen. Dit staat haaks op het beginsel van solidariteit, een van de grondwaarden van de Europese Unie. Er zijn twee hoofdredenen aan te wijzen voor dit probleem. Ten eerste werkt de huidige regelgeving niet, vooral niet bij een drukke migratieperiode. De Dublinverordeningen zorgen ervoor dat het eerste land waar vluchtelingen binnenkomen, het land is waar ze asiel moeten aanvragen. Logischerwijs resulteert dit in de hoogste aantal aanvragen in de landen met buitengrenzen. Ten tweede verschillen de asielprocedures en sociale voorzieningen voor vluchtelingen in elk EU-land. Het gevolg hiervan is dat asielzoekers gaan ‘asielshoppen’. Ze willen reizen naar het land met de meest gunstige voorzieningen. Dit zijn vaak niet de landen waar de asielzoekers als eerst binnenkomen, op papier zou dit onmogelijk moeten zijn! Dit asielshoppen levert dus op zijn beurt weer een schending van de Dublinverordening op.⁽¹⁾

Oplossing

Om dit probleem op te lossen moet er worden gezorgd voor een eerlijke verdeling van de verantwoordelijkheden en lasten voor de lidstaten. Asielshoppen moet worden voorkomen. In juli 2016 is een voorstel van de Europese Commissie gepresenteerd om het gemeenschappelijke asielbeleid aan te passen. Secundaire bewegingen worden afgestraft; de periode van 5 jaar om status van langdurig ingezetene te verkrijgen, begint opnieuw wanneer een persoon in een land wordt aangetroffen waar hij geen verblijfsrecht heeft.⁽²⁾
Wanneer een land disproportioneel veel aanvragen krijgt, treedt het ‘corrigerende eerlijkheidsmechanisme’ in werking. In een notendop: een geautomatiseerd systeem waarin alle asielaanvragen zijn opgenomen. Op basis van inwonersaantal en de omvang van de economie, krijgen de landen een ‘reference share’.
Bijvoorbeeld: een land heeft een reference share van 20%. Als er 100 aanvragers worden verdeeld over vier landen, zouden ze 20 mensen kunnen opvangen. Maar, er hebben 50 mensen aanvraag gedaan in dit land. Dit is meer dan 150% van de ‘reference share’, (30 mensen in dit geval). Als de dertigste persoon aanvraag doet, treed het ‘corrigerende eerlijkheidsmechanisme’ in werking. De overige 20 mensen worden naar een ander land verplaatst die nog niet op 100% van hun ‘reverence share’ zitten. Aanmeldingen voor dit land worden doorverwezen tot het land weer onder de 150 procent van de reference share zit.⁽³⁾

Kritiek

Het Europees parlement levert kritiek op de voorstellen van de commissie. De meeste asielaanvragen zullen in de landen met buitengrenzen blijven en in landen met de beste voorzieningen. Het correctiemechanisme wordt bestempeld als ‘too cumbersome and coercive to fulfil its promises’. Het systeem is meer uit balans, omdat de landen met buitengrenzen als ‘gatekeepers’ juist meer verantwoordelijkheden krijgen.
Ook wordt het bestraffen van secundaire gezien als een falen van de EU op het gebied van het beschermen van mensenrechten. In plaats van bestraffen, moet er worden gezorgd voor een gelijke standaarden. Daarnaast blijkt dat wanneer vluchtelingen doorgestuurd worden naar het verantwoordelijke land, dit vaak niet altijd gebeurt. Er moesten bijvoorbeeld 3,5 keer zoveel transfers plaatsvinden dan er feitelijk écht hebben plaatsgevonden.⁽⁴⁾
In een toespraak van Frans Timmermans in december 2017 blijkt dat de Europese Commissie wél vertrouwen heeft in het nieuwe stelsel.⁽⁵⁾ Om het asielzoekersrecht te hervormen, dat meet omvat dan alleen het hervormen van de Dublin III verordening, moeten er van de 23 voorstellen die de Europese commissie heeft gedaan, nog 15 worden aangenomen. In mei 2018 wil de Europese Commissie dat er totale overeenstemming is over de juiste balans tussen solidariteit en verantwoordelijkheid van de lidstaten met betrekking tot asielzoekers.⁽⁶⁾ Ik ben erg benieuwd of de lidstaten overeenstemming zullen bereiken en of de nieuwe wetgeving het gewenste effect gaat hebben.