Een vonnis gewezen door een computer, kun jij het je voorstellen? Jaap van den Herik, hoogleraar Recht en Informatica aan de Universiteit Leiden, wel. (1) Hij beweert dat computers in de toekomst recht kunnen spreken. Nu de technologie tegenwoordig steeds meer invloed binnen de maatschappij heeft, bereikt deze ook de rechtspraak. De opkomst van kunstmatige intelligentie (AI) heeft geleid tot een discussie over de mogelijkheid om rechters te vervangen door deze geavanceerde systemen.
Back
Revolutie in het recht: Legal Tech
- 18 Oct 2023
- No comments
Legal Tech
Het gebruik van technologie in de rechtspraak wordt vaak aangeduid met de Engelse term ‘Legal Tech’. (2) Legal Tech in de brede zin van het woord heeft betrekking op de automatisering van het rechtsbedrijf. (3) In de toepassing van Legal Tech kunnen in de praktijk twee methoden worden onderscheiden: regel gebaseerde systemen en intelligente systemen. Bij regel gebaseerde systemen wordt kennis opgeslagen in de vorm van regels. Hiermee kunnen dan vragen over complexe regelgeving worden beantwoord. Intelligente systemen werken aan de hand van data in plaats van regels. Met deze data kunnen bijvoorbeeld voorspellingen van mogelijke uitspraken worden gedaan.
De opkomst van AI in de Rechtspraak
Technologie heeft op veel sectoren al flink haar stempel gedrukt: van zelfrijdende auto’s tot gezichtsherkenningstechnologieën. Daarnaast heeft AI in de rechtspraak zijn waarde aangetoond in verschillende toepassingen. Een van de meest opvallende voorbeelden is de juridische documentanalyse. (4) AI-systemen kunnen grote hoeveelheden juridische documenten en jurisprudentie analyseren en relevante informatie extraheren, wat het werk van advocaten en rechters aanzienlijk kan vereenvoudigen. Zo wordt bijvoorbeeld al gebruik gemaakt van rekentools waarbij richtlijnen voor het berekenen van alimentatie worden aangehouden. (5) Hierdoor kan er met één druk op de knop worden gezien wat de hoogte van de aanspraak moet zijn. Wanneer deze berekening door een persoon gemaakt wordt, kost dit meer tijd en is dit een stuk foutgevoeliger. Een ander gebied waar AI veelbelovend is, is de voorspellende analyse. Door historische juridische gegevens te analyseren, kunnen AI-systemen trends identificeren en toekomstige juridische uitkomsten voorspellen. Dit kan een waardevol hulpmiddel zijn bij het nemen van beslissingen in juridische zaken. Jaap van den Herik, hoogleraar Recht en Informatica aan de Universiteit Leiden, pleit al sinds 1991 dat computers recht kunnen spreken. (6) Hierbij doorzoeken computersystemen uitspraken die eerder door rechters in vergelijkbare gevallen zijn gedaan. Hij denkt dan ook dat tussen 2030 en 2040 computers het merendeel van de vonnissen voor hun rekening zullen nemen. Alleen in ingewikkelde rechtszaken moet er nog een mens aan te pas komen, denkt hij. (7) Maar wat als we verder gaan dan ondersteuning en assistentie van rechters en advocaten en AI-systemen gebruiken om daadwerkelijk juridische beslissingen te nemen? Dit idee roept zowel enthousiasme als bezorgdheid op.
Voordelen van AI in de Rechtspraak
Ten eerste is AI efficiënt. AI kan snel en nauwkeurig grote hoeveelheden juridische informatie verwerken, wat de efficiëntie van de rechtspraak kan vergroten. Dit kan leiden tot kortere procedures en snellere rechtszaken. Ook heeft een computer geen last van subjectiviteit. Menselijke rechters kunnen beïnvloed worden door emoties, vooroordelen of vermoeidheid. AI-systemen zijn geprogrammeerd om objectief te zijn en nemen beslissingen op basis van feiten en regels. Tot slot kan het de toegankelijkheid stimuleren. Door AI te gebruiken in de rechtspraak, kunnen juridische diensten toegankelijker worden gemaakt voor mensen met beperkte financiële middelen, aangezien ze minder afhankelijk zijn van dure advocaten.
Nadelen van AI in de rechtspraak
Een computersysteem heeft geen menselijk inzicht. AI mist de menselijke ervaring en het vermogen om empathie te tonen. In sommige gevallen kan dit leiden tot ongeschikte beslissingen, vooral in complexe zaken waar menselijk inzicht cruciaal is. Een andere vraag is of door een computersysteem voldoende ethiek en vertrouwen kan worden gewaarborgd. Het gebruik van AI in de rechtspraak roept ethische vragen op. Wie is verantwoordelijk als een AI-systeem een fout maakt? Hoe kunnen we er zeker van zijn dat deze systemen niet worden gemanipuleerd? Daarnaast kan automatisering van juridisch werk leiden tot een verlies van banen in de juridische sector. Dit heeft gevolgen voor juridische professionals die mogelijk moeten worden omgeschoold voor nieuwe taken.
Of het dus echt mogelijk wordt dat een computer een vonnis wijst, moet in de toekomst worden bewezen. Voor nu blijft de rechtspraak afhankelijk van het menselijke brein en dat zal zij blijven tot het tegendeel bewezen is.
redacteur
There are no comments yet