‘Tot de dood ons scheidt’, de geloften die worden uitgesproken wanneer twee geliefden in het huwelijksbootje stappen. In het geval van de heer en mevrouw van Agt bleek niets minder waar. Op 10 februari 2024 stapten zij samen uit het leven. Euthanasie is een omstreden onderwerp en brengt een lastig proces met zich mee. Hoe is dit geregeld? En hoe ziet een duo-euthanasaie eruit, zoals het geval bij het echtpaar Van Agt?
Back
Recht op sterven
- 8 May 2024
- No comments
Euthanasie
De definitie van euthanasie is, vertaald uit het oud Grieks, ‘goede dood’ en wordt omschreven als sterven zonder dat een persoon veel moet lijden. (2) In de artikelen 293 en 294 Wetboek van Strafrecht is actieve levensbeëindiging/euthanasie en hulp bij zelfdoding strafbaar gesteld. (3) In het geval van euthanasie dient een arts de dodelijke middelen toe aan een patiënt. Bij hulp bij zelfdoding de middelen verstrekt, maar door de patiënt zelf ingenomen. (4) Een arts heeft niet de plicht om de wil van een patiënt uit te voeren en kan zich in een dergelijk geval beroepen op gewetensbezwaren. (5) De arts kan vervolgens kiezen of hij de patiënt doorverwijst naar een andere arts.
Ontwikkeling en discussie
Rechters hebben zich vaker over het dilemma van euthanasie en de strafbaarheid ervan gebogen, maar de zaak Postma in 1973 zette een aantal rechtsontwikkelingen in gang. In deze zaak diende een arts haar moeder een dodelijke dosis morfine toe, nadat de moeder dit uitdrukkelijk had verzocht. De arts werd in deze zaak wel veroordeeld. Het belang van de zaak voor de rechtsontwikkeling zit hem in de voorwaarden die werden beoordeeld. Deze voorwaarden zijn een belangrijke basis gaan vormen voor de ontwikkeling van de Euthanasiewet. (6) In de daarop volgende jaren vonden veel ontwikkelingen plaats omtrent het euthanasiedebat, zoals de oprichting van de Nederlandse Vereniging voor Vrijwillige Euthanasie. (7) Een andere belangrijke gebeurtenis was de uitspraak van de Hoge Raad in de zaak Schoonheim in 1984. In deze zaak formuleerde de HR een rechtvaardigingsgrond met betrekking tot euthanasie door artsen. De rechtvaardiging zit hem in het feit dat het gaat om overmacht door een conflict van plichten. (8) Het euthanasiedebat leidt uiteindelijk tot de Euthanasiewet, die in 2002 in werking treedt. De Wet toetsing levensbeëindiging, of kort gezegd ‘Euthanasiewet’, omschrijft verschillende zorgvuldigheidseisen bij het begaan van euthanasie door een arts en vormt daarmee de uitzondering op de regel. (9) Hiermee wordt een bijzondere strafuitsluitingsgrond gecreëerd in lid 2 van de artikelen 293 en 294 Sr.
Toetsing
Een arts dient in het geval van euthanasie of hulp bij zelfduiding uiterst zorgvuldig te handelen en wordt hierbij zowel tijdens als na het proces gecontroleerd. Na euthanasie meldt de arts het overlijden bij de gemeentelijke lijkschouwer. Deze verplichting vloeit voort uit het feit dat er sprake is van een niet-natuurlijke dood. (10) De lijkschouwer stuurt de stukken door naar de Regionale Toetsingscommissie Euthanasie (hierna: RTE). De RTE toetst of er door een arts is voldaan aan de zes zorgvuldigheidseisen die voortvloeien uit artikel 2 van de Euthanasiewet. (11)
Vrijwillig en weloverwogen verzoek: Wat centraal dient te staan, is dat het verzoek tot levensbeëindiging door de patiënt zelf is gedaan, de patiënt wilsbekwaam is ten tijde van het verzoek en het verzoek weloverwogen is.
Uitzichtloos en ondraaglijk lijden: Genezing van de ziekte of aandoening en het verzachten van de symptomen is niet mogelijk.
Informeren over de vooruitzichten: De arts dient de patiënt voor te lichten over de situatie, ziekte en de vooruitzichten.
Geen redelijke andere oplossing: De patiënt en arts komen gezamenlijk tot een besluit dat dit de enige redelijke oplossing is.
Raadplegen onafhankelijke arts: Ten minste een andere arts moet een oordeel hebben gegeven over de patiënt en de zorgvuldigheidseisen.
Medisch zorgvuldige uitvoering: De juiste middelen moeten goed worden toegediend en de arts moet de handelingen zelf uitvoeren.
De RTE ontving in het jaar 2022 8720 meldingen van euthanasie. (12) In enkele gevallen komt de RTE tot het oordeel dat de arts in strijd met de zorgvuldigheidseisen heeft gehandeld, waarna een melding wordt gemaakt bij het Openbaar Ministerie en de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd.
Duo-euthanasie
Het is geen uitzondering dat stellen een wens hebben om samen te overlijden; in 2022 overleden 29 echtparen door middel van euthanasie. (13) Een lastig te organiseren idee, vanwege de afzonderlijke procedures die beide patiënten moeten doorlopen. Beide patiënten moeten aan de hiervoor genoemde ‘eisen’ voldoen. ‘Klaar zijn met het leven’ is niet voldoende om er samen via deze weg uit te stappen. De gezamenlijke euthanasie mag worden uitgevoerd door één arts, mits er voor beide patiënten een afzonderlijke onafhankelijke arts wordt geraadpleegd.
De ontwikkeling van de euthanasiewetgeving is in sneltreinvaart gegaan en zal zich nog jaren blijven ontwikkelen. Een omstreden onderwerp en ik denk daarom extra belangrijk om bespreekbaar te maken. Hoewel het voor iedereen anders voelt, is het goed dat er, naast het recht op leven, ook een recht op sterven bestaat.
Redacteur
Isa Bosma
1. https://nos.nl/artikel/2508211-van-agt-en-vrouw-kozen-voor-euthanasie-steeds-meer-stellen-maken-die-keuze
2. https://expertisecentrumeuthanasie.nl/euthanasie-in-
nederland/#:~:text=Euthanasie%20(Oudgrieks%3A%20%CE%B5%CF%85%2
0(eu,van%20een%20andere%20persoon%20bevorderen
3. https://wetten.overheid.nl/BWBR0001854/2012-05-09/1#BoekTweede_TiteldeelXIX_Artikel293
4. https://expertisecentrumeuthanasie.nl/euthanasie-in-nederland/
5. https://expertisecentrumeuthanasie.nl/euthanasie-in-nederland/
6. https://www.nvve.nl/informatie/euthanasie/de-euthanasiewet/totstandkoming-van-de-euthanasiewet/
7. https://www.nvve.nl/over-ons/organisatie/
8. https://www.inview.nl/document/id177219730221nj1973183dosred/ecli-nl-rblee-1973-ab5464-nj-1973-183-rb-leeuwarden-21-02-1973?ctx=WKNL_CSL_92&anchor=samenvatting&tab=tekst
9. https://expertisecentrumeuthanasie.nl/euthanasie-en-wetgeving/
10. https://www.euthanasiecommissie.nl/uitspraken/vragen-en-antwoorden/hoe-verloopt-de-meldingsprocedure#:~:text=Een%20arts%20moet%20een%20niet,de%20arts%20een%20beredeneerd%20verslag
11. https://www.om.nl/onderwerpen/euthanasie
12. Regionale Toetingscommissie Euthanasie jaarverslag 2022.
13. Regionale Toetsingscommissie Euthanasie jaarverslag 2022.
There are no comments yet