Back

Recht op abortus wereldwijd onder druk

Het recht op abortus wereldwijd onder druk: Moeten we in Nederland waken? 

Het recht op abortus staat wereldwijd steeds meer onder druk. Zo werd de Poolse abortuswet eerder dit jaar nog flink ingeperkt. Ook afgelopen maand was er een politieke aardschok. Het Amerikaanse Hooggerechtshof lijkt van plan het landelijke recht op abortus af te schaffen.

In de VS is het recht op abortus nu landelijk geregeld, maar daar komt mogelijk verandering in. Als het recht vervalt, is het aan de staten zelf om te bepalen hoe ze abortus willen regelen. In de linkse, Democratische staten verandert dan niet zoveel, maar in meer dan twintig staten die worden geleid door Republikeinen wel. Daar liggen al wetten klaar dat abortus vrijwel volledig verbiedt. Er wordt zelfs geen uitzondering gemaakt voor slachtoffers van verkrachting of incest. Moeten we in Nederland nu ook waken voor het recht op abortus?

Het recht op abortus wereldwijd

Ongeveer 60 procent van de vrouwen leeft in landen waar abortus, in grote lijnen, is toegestaan. De overige 40 procent heeft geen toegang tot veilige of legale abortus zorg. Dat betekent dat ongeveer 700 miljoen vrouwen in de vruchtbare leeftijd geen zelfbeschikking hebben over hun eigen lichaam en zwangerschap. In veel landen met een anti-abortuswetgeving worden daarentegen, relatief meer abortussen uitgevoerd dan in landen waar dit legaal is.1 Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie sterven ieder jaar 23 duizend vrouwen aan een onveilige abortus.

Het recht op abortus in de Verenigde Staten

In 1969 kwam de 25-jarige Norma McCorvey uit Dallas te weten dat ze zwanger was van een derde kind. Ze wilde een abortus en spande een rechtszaak aan tegen de staat Texas. Daar was zwangerschapsafbreking op dat moment in alle omstandigheden een crimineel misdrijf, behalve als het leven van de moeder in gevaar was. McCorvey wilde de zwangerschap stopzetten omdat die het gevolg was van een verkrachting. McCorvey verloor de rechtszaak, ze kon geen abortus laten uitvoeren en beviel van een meisje dat ze ter adoptie afstond.

McCorvey gaf echter niet op. De zaak belandde na meerdere beroepsprocedures uiteindelijk voor het Hooggerechtshof in januari 1973. Het vaardigde een beslissing uit in het voordeel van McCorvey en oordeelde dat de Abortuswet in Texas ongrondwettelijk was en in strijd met de privacy van de vrouw. Het Hof oordeelde daarnaast dat dit recht niet absoluut is en moet worden afgewogen tegen de belangen van staten bij de bescherming van de gezondheid van vrouwen en het prenatale leven. Het Hof loste deze afwegingstoets op door staatsregulering van abortus te koppelen aan de drie trimesters van de zwangerschap: tijdens het eerste trimester bestaat er een absoluut recht op abortus; tijdens het tweede trimester is het staten toegestaan om bepaalde redelijke gezondheidsvoorschriften in te voeren; tijdens het derde trimester mogen zwangerschapsafbrekingen volledig worden verboden zolang de wetten uitzonderingen bevatten voor gevallen waarin ze nodig waren om het leven of de gezondheid van de moeder te redden.

Het Hof classificeerde het recht om te kiezen voor een abortus als ‘fundamenteel’, wat de rechtbanken

verplichtte om aangevochten abortuswetten te beoordelen volgens de strict scrutiny standard, het hoogste niveau van rechterlijke toetsing in de Verenigde Staten. Abortus was voortaan voor alle vrouwen in de VS een recht.

Omverwerpen van Roe v. Wade 

Een meerderheid van de rechters in het Amerikaans Hooggerechtshof zou het federale recht op abortus in de Verenigde Staten willen afschaffen. Dat blijkt uit een gelekte ontwerptekst die de Amerikaanse nieuwswebsite Politico in handen kreeg. Het Hooggerechtshof zou het historische arrest Roe v. Wade ongedaan willen maken. Als dit verdwijnt, zouden Amerikaanse staten zelf kunnen beslissen om abortus te beperken of te verbieden. President Biden zegt dat hij zich zal verzetten tegen elke inperking van het recht op abortus. Rechter Samuel Alito schrijft in het ontwerpadvies dat de befaamde uitspraak in de zaak Roe v. Wade ongehoord fout was en dat het tijd is om de lang aanslepende discussie weg te halen van het Hooggerechtshof en terug te sturen naar de politici in de staten, zij moeten wetten maken die de kwestie eens en voor altijd regelen. Het is onduidelijk of de ontwerptekst ook het definitieve besluit van het hof weerspiegelt. Op dit moment zijn vijf van de negen rechters pro een afschaffing, niet geheel onvoorspelbaar zijn dat de conservatieve rechters in het Hof. Rechters veranderen soms nog van mening in de laatste weken voor de definitieve beslissing valt. Een uitspraak wordt eind juni of begin juli verwacht.

Het recht op abortus in Nederland 

Abortus in Nederland is toegankelijk voor iedere vrouw. Een abortus mag tot de 24ste week van de zwangerschap. Artsen gaan in de praktijk uit van 22 weken, omdat ze tot op twee weken nauwkeurig de duur van de zwangerschap kunnen bepalen. Daarna kan een abortus alleen om zeer zwaarwegende medische redenen. Op dit moment is er nog sprake van een verplichte bedenktijd van vijf dagen voor abortus, maar er is een heel grote kans dat dit binnenkort wordt afgeschaft. Een meerderheid in de Tweede Kamer steunde namelijk het wetsvoorstel waarin deze verplichte bedenktijd de prullenbak in gaat. De zwangerschap kan zowel met de abortuspil als via een ingreep afgebroken worden. Op dit moment mogen alleen abortusklinieken een abortuspil geven, maar sommige huisartsen willen dat ook zelf mogen doen. Als het aan de Tweede Kamer ligt, gebeurt dat ook binnenkort. Een meerderheid steunde kortgeleden een wetsvoorstel waarin dit is toegestaan. “We hebben op dit moment een hele liberale wetgeving in Nederland als het gaat om abortus”, zegt expert abortus en anticonceptie Ineke van der Vlugt.2 Wel stelt ze dat abortuswetgeving afhankelijk is van het politieke klimaat en daardoor nooit zeker weet wat de toekomst zal brengen. Zo werd in Polen vorig jaar een nieuwe abortuswet ingevoerd, waardoor er bijna nooit meer een abortus mag worden gepleegd, zelfs niet als een foetus ongeneeslijke afwijkingen heeft. Het blijft dus belangrijk dat vrouwen én mannen opnieuw aandacht vragen voor het recht op abortus en dat we hiervoor blijven strijden. Er hoeft maar een gek aan de macht te komen en het recht kan je ontnomen worden.

Door: Roos Postma

Voetnoten

1 De volkskrant, ‘Hoe zien de VS eruit zonder het federaal abortusrecht?’, geraadpleegd op: https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/hoe-zien-de-vs-eruit-zonder-het-federaal-abortusrecht~bc49cdf9/.

2 Rtlnieuws.nl, ‘Abortusrecht VS in gevaar, kan dat ook in Nederland gebeuren?’ geraadpleegd op: https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/nederland/artikel/5306756/abortusrecht-vs-nederland-dolle-mina-feminisme-demonstratie.

JFV Groningen

About

Categories