Afgelopen week op 5 mei, de dag van de vrijheid, hebben wij onze vrijheid kunnen vieren. “Dit nooit weer”, zeiden we na alle verschrikkelijkheden die plaatsvonden in de Tweede Wereldoorlog. Maar niets is minder waar; naar schatting zitten zo’n één miljoen van de in totaal elf miljoen Oeigoeren, een etnische minderheid in China, in 2021 nog in concentratiekampen. Video’s waarin mannen en vrouwen met zwepen worden geslagen, foto’s van organen die uit Oeigoerse lichamen zouden komen: ongeveer een keer per maand gaan er weer beelden rond die over Oeigoeren zouden gaan. Waar blijven de sancties tegen China?
Back
Oeigoeren in concentratiekampen: waar blijven de sancties?
- In Casu Blog
- 10 May 2021
- No comments
Amnesty International stelt: ‘Oeigoeren zijn nergens veilig’
Oost-Turkestan, ook wel Chinees-Turkestan of Oeigoeristan, is een gebied met een omstreden status in de regio Xinjiang. De letterlijke vertaling van “Xinjiang” is “nieuwe grens”. Aan het einde van de Chinese Burgeroorlog in 1949 werd Xinjiang verdeeld. Het gebied is van oorsprong Turks en overwegend Islamitisch. China zegt bang te zijn voor terrorisme in de regio en probeert nu de lokale bevolking tot ‘echte Chinezen’ om te vormen. Gevangenen worden gehersenspoeld, gemarteld, verkracht en vrouwen worden gedwongen tot sterilisatie, anticonceptie of zelfs abortus.[1] Volgens een nieuw rapport van Amnesty International zijn Oeigoeren nergens veilig.[2] Uit het rapport blijkt dat China op zeer indringende en systematische wijze Oeigoeren in het buitenland intimideert en bespioneert, zelfs in Nederland. Het gaat hierbij om grove mensenrechtenschendingen, welke in strijd zijn met internationaal recht.
‘Naar schatting zitten één miljoen van de in totaal elf miljoen Oeigoeren in 2021 nog in concentratiekampen.’
Grove schendingen van de mensenrechtenverplichtingen
Als lid van de Verenigde Naties onderschrijft China de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM). Maar het land komt overduidelijk veel van zijn verplichtingen op mensenrechtengebied niet na. Deze verklaring is geen bindend verdrag, het is namelijk niet door staten ondertekend of bekrachtigd, maar bevat wel een wereldwijde normstelling.[3] Op grond van bijvoorbeeld artikel 1 van de UVRM wordt eenieder vrij en met gelijke rechten geboren. Een mensenrecht waartegen de situatie in Xinjiang compleet indruist. Volgens China zijn de beschuldigingen dat de Oeigoeren het slachtoffer zijn van genocide ‘de leugen van de eeuw’, maar volgens vijftig experts wereldwijd op het gebied van mensenrechten is dit wel degelijk waar en heeft China bovendien elk artikel van het Genocideverdrag van de Verenigde Naties geschonden.[4] Kan China hier dan zomaar ongestraft mee wegkomen?
Internationale rechtspraak: Geen kans van slagen
Het Internationaal Strafhof wees tot dusver alle zaken van Oeigoeren af, omdat China geen partij is bij het Verdrag van Rome, welke het Internationaal Strafhof in het leven heeft geroepen. Een alternatief is het Internationaal Gerechtshof, de hoogste juridische instantie van de Verenigde Naties, maar China erkent ook het Internationaal Gerechtshof niet. Dan blijft er maar één optie over: de Algemene Vergadering van de VN kan via een resolutie oordelen dat er sprake is van dwingend recht. In zo’n geval zijn er juridische mogelijkheden om China aan te klagen, maar moeten er wel genoeg Staten bereid zijn dit risico te nemen. Dit is tot op het heden nog niet het geval. Hoeveel experts ook zeggen dat in Xinjiang sprake is van genocide, Beijing roept tot nu toe met gemak genoeg medestanders in de VN op om een dergelijke resolutie van tafel te vegen.[5] Het Internationaal recht biedt daarom geen uitkomst bij deze mensenrechtenschendingen.
Het OM in Nederland seponeert
Ook in Nederland deden tientallen Oeigoeren aangifte tegen de Chinese overheid. China maakt zich volgens deze groep schuldig aan bedreiging, intimidatie, discriminatie, dwang en chantage. Echter gaat het Openbaar Ministerie (OM) geen strafrechtelijk onderzoek instellen naar het handelen van de Chinese overheid. Volgens het OM is strafrechtelijk ingrijpen onhaalbaar en de aangiften zijn geseponeerd. “Om tot een bewijsbare strafzaak te kunnen komen, is een uitgebreid strafrechtelijk onderzoek noodzakelijk, dat niet zonder medewerking van China kan worden uitgevoerd. Bovendien om goed onderzoek te doen, moeten ook de namen en contactgegevens van de aangevers en hun familieleden gedeeld worden met de Chinese overheid. Dit is zeer onwenselijk gelet op de aard van de aangiften en de precaire positie van de Oeigoeren in China”, vindt het Openbaar Ministerie.[6] Het OM kan daarmee niets betekenen voor de groep Oeigoeren in Nederland en hun families in Xianjiang.
En de Nederlandse politiek?
Voorheen heeft Nederland pas twee echte stappen gezet, die overigens niet in de buurt kwamen van sancties. Zo is in 2016 besloten om Oeigoerse asielzoekers meer bescherming te bieden en minder snel uit te zetten. Ook heeft Nederland in samenwerking met 38 andere landen, een internationaal statement uitgebracht, waarin China wordt aangedrongen om mensenrechten van de Oeigoeren na te leven. Dit had niet het gewenste resultaat: 45 landen brachten een tegenstatement waarin zij het opnamen voor China. Maar de meerderheid van de Tweede Kamer bestempelt begin 2021 de mensenrechtenschendingen tegen de Oeigoeren als genocide. Een motie op initiatief van D66 en de ChristenUnie kreeg steun van een ruime meerderheid. Het kabinet wil het woord genocide niet gebruiken, omdat ze eerst wil wachten wat de Verenigde Naties erover zegt. Demissionair minister van Buitenlandse Zaken, Stef Blok, wil ook niet zover gaan. Hij schrijft aan de kamer dat niet vaststaat of het vooropgezette doel van China een volkerenmoord is. Maatregelen vanuit alleen Nederland noemt hij niet verstandig. Hij wijst erop dat de Nederlandse overheid China in Europees verband oproept de schendingen van mensenrechten te staken.[7]
Sancties vanuit de EU: Zinvol?
De Europese Unie heeft begin 2021 voor het eerst in dertig jaar strafmaatregelen genomen tegen Chinese functionarissen. De strafmaatregelen houden in dat een organisatie en vier Chinese individuen op een zwarte lijst komen te staan. Het gaat om vier hooggeplaatste functionarissen in Xinjiang. Zij krijgen een inreisverbod en hun tegoeden worden bevroren.[8] Het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken heeft in een reactie op de sancties de EU dringend verzocht de “flagrante schending van het internationaal recht” terug te draaien en zich niet te bemoeien met China’s interne aangelegenheden. Het land heeft daarnaast tien individuen en vier organisaties binnen de EU op de sanctielijst geplaatst.[9] China lijkt hiermee gevoelig voor de druk van buitenaf, maar er is geen kans dat China de kwestie gaat herzien. Een herziening zal worden gezien als een kniebuiging richting het Westen. Multilaterale sancties moeten zeker niet worden onderschat, maar de Oeigoeren in concentratiekampen zullen al met al weinig van deze sancties merken.
‘De EU neemt voor het eerst sinds dertig jaar strafmaatregelen, maar de Oeigoeren in concentratiekampen zullen hier weinig van merken.’
Door: Annemiek van ‘t Hof
