Back

Grensoverschrijdend gedrag

Seksueel grensoverschrijdend gedrag: de beerput is opengetrokken

Geen mens in heel Nederland is het ontgaan. Donderdag 20 januari 2022 om stipt 4 uur ‘s middags keken zo’n vijf miljoen mensen naar BOOS met Tim Hofman. Dé aflevering over The Voice of Holland, hetgeen wat Nederland al een week in zijn greep hield. Moraal van het verhaal: tijdens The Voice of Holland hebben (mogelijk) enkele personen met een machtspositie seksueel grensoverschrijdend gedrag vertoond. Na de afleveringen volgen meer meldingen van seksueel grensoverschrijdend gedrag door mensen met een machtspositie.

Marc Overmars

Marc Overmars heeft op 6 februari 2022 zijn functie als technisch directeur bij Ajax vaarwel gezegd. Daarmee valt zijn bewonderenswaardige carrière in duigen. Hij werd geconfronteerd met meldingen van seksueel grensoverschrijdend gedrag. In het statement dat Ajax heeft gepubliceerd over het vertrek van Overmars staat het volgende: “Het gedurende een langere periode versturen van grensoverschrijdende berichten aan meerdere vrouwelijke collega’s ligt ten grondslag aan zijn besluit om te stoppen”.[1] Hetzelfde verwijt heeft Jeroen Rietbergen, bandleider van The Voice of Holland, doen besluiten op te stappen en zijn functie neer te leggen.[2]

Wat is seksueel grensoverschrijdend?

Seksueel overschrijdend gedrag is een overkoepelende term.[3] Het gaat om gedrag of toenaderingen die seksueel van aard zijn en grenzen van het slachtoffer overschrijden.[4] Dit gedrag kan zowel fysiek als verbaal zijn.[5]

In het geval van de beruchte ‘seksueel getinte’ appjes wordt gesproken van hands-off gedrag.[6] Er is hierbij geen sprake van fysiek contact. Het gedrag varieert van het versturen van kwetsende seksuele berichten, het sturen van dickpicks tot gedwongen kijken naar porno. Bij hands-on gedrag is er wel sprake van fysiek contact. Dit betreft seksueel grensoverschrijdend gedrag dat de meesten jammer genoeg wel kennen: betasten, gedwongen zoenen, verkrachting enzovoort.

Hands-on gedrag

Het Wetboek van Strafrecht (hierna: Sr) kent verschillende bepalingen die zien op seksueel grensoverschrijdend gedrag. We kennen verschillende hands-on gedragingen, zoals verkrachting (art. 242 Sr), gemeenschap met iemand beneden de twaalf jaar (art. 244 Sr) of gemeenschap met iemand beneden de zestien jaar (art. 245 Sr). Bij gemeenschap met iemand beneden de leeftijd van zestien jaar is als extra eis in de wet (in vergelijking met iemand beneden de twaalf jaar) toegevoegd dat het moet gaan om ‘ontuchtige handelingen’: handelingen van seksuele aard in strijd met de sociaal ethische norm. Dat betekent dat het ontuchtige karakter kan ontbreken, als het bijvoorbeeld gaat om een klein leeftijdsverschil en het contact vrijwillig is.

Bij verkrachting moet het gaan om dwingen tot ondergaan van seksuele handelingen door middel van “geweld, bedreiging of een andere feitelijkheid”. Om dwang aan te tonen is niet nodig dat iemand nee zegt of keihard verzet, maar uit bewijs moet wel blijken dat het slachtoffer niet anders kon dan meewerken. Dat is een lastig punt, omdat er bij dit soort zaken vaak maar twee personen aanwezig waren: die vaak beiden anders verklaren. Hierover bestaat al lange tijd veel ophef. Er komt een nieuwe wet die de ondergrens voor strafrechtelijke aansprakelijkheid op dit punt lager maakt.[7] De nieuwe strafbaarstellingen hebben tot gevolg dat meer verantwoordelijkheid komt te liggen bij degene die het seksuele contact initieert om in het oog te houden of wel sprake is van vrijwilligheid bij de ander. “Dwang” is in het wetsvoorstel niet meer vereist. In situaties waar dus twijfel bestaat over of de ander het wel ‘wilde’ kan niet meer worden gezegd dat iemand ‘dacht dat de ander het wel wilde, want hij of zij liet niets merken’.

Hands-off gedrag

In het Wetboek van Strafrecht staat ook hands-off gedrag strafbaar gesteld. Dit is in het digitale tijdperk steeds meer aan de orde. Het gedrag waar onder andere Jeroen Rietbergen en Marc Overmars door in opspraak zijn gekomen is (mogelijk) ook als hands-off gedrag aan te merken. Wat de daadwerkelijke feiten zijn en of de heren schuldig zijn, is een vraag die de rechter moet beantwoorden. Zelf hebben zij laten weten dat ze ten tijde van de gedraging niet bewust waren van het grensoverschrijdende karakter van hun gedrag, maar dit inmiddels wel inzien.[8]

Voor deze feiten is een nieuw wetsartikel in het leven geroepen, namelijk: artikel 240 lid 2 Sr. Dit artikel stelt dat iemand dit weet of ernstige reden heeft om te vermoeden dat een afbeelding of voorwerp aanstotelijk voor de eerbaarheid is en die afbeelding of dat voorwerp toestuurt aan iemand anders, anders dan op diens verzoek, strafbaar is.[9] Dit geldt slechts voor afbeeldingen en voorwerpen. Seksueel getinte berichten of opmerkingen zijn derhalve nog niet strafbaar. Wel kunnen deze worden gebruikt als steunbewijs in een zaak waar gaat om de vraag of seksuele handelingen hebben plaatsgevonden.

Het sturen van dickpicks kan dus strafbaar zijn, mits er voldoende bewijs is dat de verzender ‘wist of ernstige reden had om te vermoeden dat de

afbeelding of het voorwerp aanstotelijk is voor de eerbaarheid’. Of dit zo is, hangt zoals altijd af van de omstandigheden van het geval.

Aangifte doen

Er wordt bijna nooit aangifte gedaan van het ontvangen van dickpicks. In 2014 werd een verdachte veroordeeld tot een taakstraf van 80 uur, waarvan 40 voorwaardelijk voor het herhaaldelijk versturen van dickpicks.[10] Nadat het slachtoffer meermaals had aangegeven daar niet van gediend te zijn. Daaruit kon worden afgeleid dat de verdachte wist of ernstige reden had om te vermoeden dat de foto’s aanstotelijk waren. Meerdere zaken omtrent dickpicks zijn door de rechter niet gewezen de laatste jaren.

In de praktijk wordt er weinig aangifte gedaan van het versturen van een afbeelding of voorwerp die aanstotelijk zijn voor de eerbaarheid. Het lijkt er op dat er door de aflevering van BOOS een beerput is opengetrokken van schandalen. Er lijkt meer besef te komen van wat allemaal onder grensoverschrijdend gedrag kan vallen. Wellicht komen daardoor meer aangiftes, en zal dit leiden tot meer rechterlijke uitspraken.

Door: Chantal van Huffelen

Voetnoten

1 Ajax, ‘Marc Overmars vertrekt per direct bij Ajax’, 6 februari 2022, geraadpleegd op: www.ajax.nl.

2 BNNVARA, ‘The voice of Holland opgeschort vanwege onderzoek BOOS’, 15 januari 2022, geraadpleegd op: www.persbnnvara.nl.

3 OM, ‘Bij positieve seksuele interactie is er sprake van wederzijdse instemming, vrijwilligheid en gelijkwaardigheid’, z.d., geraadpleegds op: www.om.nl.

4 Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, ‘Seksueel grensoverschrijdend gedrag tussen kinderen/jongeren onderling’, zonder datum, geraadpleegd op: www.huiselijkgeweld.nl.

5 S. de Haas, ‘Seksueel grensoverschrijdend gedrag onder jongeren en volwassenen in Nederland’, tijdschrift voor seksuologie 2012/36, nummer 2.

6 P. Vegting, ‘Psychopatie bij hands-on en hands-off zedendelinquenten gemodereerd door zelfcontrole’, Tilburg University 2021, p. 3.

7 Wetsvoorstel Seksuele misdrijven, Kamerstukken II 2021.

8 Zie: Ajax, ‘Marc Overmars vertrekt per direct bij Ajax’, 6 februari 2022, geraadpleegd op: www.ajax.nl; BNNVARA, ‘The voice of Holland opgeschort vanwege onderzoek BOOS’, 15 januari 2022, geraadpleegd op: www.persbnnvara.nl.

9 Leonie van der Grinten, ‘Is het sturen van een dickpick strafbaar?’, 23 januari 2022, geraadpleegd op: www.meesterleonie.nl.

10 ECLI:NL:RBOBR:2014:4311.

JFV Groningen

About

Categories