Back

Expert aan het woord: In gesprek met rechtbank- en misdaadverslaggever Sander Dekker

  • 8 May 2024
  • No comments

Met enige verbazing – nadat ik vertel dat ik als vierdejaars rechtenstudent nog nooit eerder in de Rechtbank Noord-Nederland ben geweest – word ik welkom geheten in de perskamer van de rechtbank. Mijn gastheer is Sander Dekker en hij is sinds 2022 werkzaam als rechtbank-/ en misdaadverslaggever voor het Dagblad van het Noorden. Sander vertelt dat hij tijdens zijn opleiding weinig tot geen affectie heeft met misdaad of rechtspraak. Hij komt niet verder dan af en toe een aflevering van de Nederlandse Politieserie ‘Baantjer’. Het rechtbankverslag dat hij destijds voor zijn studie moest schrijven, beschrijft hij als een ingewikkeld en lang proces. Hier komt verandering in op het moment dat zijn chef een beroep op hem doet na zijn stage bij het Dagblad van het Noorden om verslag te doen van de Ruinerwold zaak. ‘Niemand anders kon op korte termijn in Ruinerwold zijn, dus ik ging heen. Ik geloof dat ik daar als tweede journalist was. Vanaf dat moment ben ik eigenlijk niet meer naar school geweest.’

Controlerende functie

Als een van de twee rechtbankverslaggevers van het Dagblad van het Noorden bevindt het werkveld van Sander zich tussen de journalistiek en verslaggeving in. ‘In de persbank ben ik puur aan het verslaggeven. Ik zie wat er voorbij komt en daar schrijf ik verhalen voor in de krant. Maar ook in lopende strafzaken houd ik contact met bijvoorbeeld de advocaat over eventuele  ontwikkelingen. Dit zijn voornamelijk grotere moordzaken die langer door zo’n proces heen gaan. Daarnaast houd ik de Rechtbank agenda in heel Groningen en deels ook wel Assen bij ten aanzien van kort gedingen, civiel- en bestuursrechtzaken maar ook voorlopige voorzieningen. Idealistisch gezien controleer ik het Openbaar Ministerie en de rechtspraak in hoe zij hun werk doen.’ Ondanks het feit dat de meeste rechtszaken openbaar toegankelijk zijn, is het voor Sander van groot belang dat hij namens de maatschappij aanwezig is. ‘De meeste mensen weten wel dat het openbaar is, de rechtszaak. Lang niet iedereen heeft hier natuurlijk tijd voor. Op het moment dat de officier van justitie hele rare eisen formuleert of de rechtbank hele rare beslissingen neemt, kan ik dat doorgeven naar de samenleving. Dat maakt ook dat zij in die zin hun werk goed blijven doen, er is sprake van controle. Daarnaast probeer ik te vertalen. Uitspraken van de rechtbank zijn voor een leek volslagen onleesbaar. Je probeert toch een beetje uit te leggen waarom rechtbanken tot een bepaalde beslissing komen. Daar schrijf je dan artikelen over.’

Onafhankelijkheid

Rechtvaardigheid is voor iedereen verschillend. Vooral bij dodelijke ongevallen waar volgens het publiek een ‘te lichte’ taakstraf wordt opgelegd, kan de media een grote rol spelen dit goed te vertalen. ‘Wanneer je heel goed uitlegt hoe een rechter in zo’n geval tot een beslissing komt, kunnen de media daar een goede rol in spelen. Een rechtbank kan het op haar manier, vaak geneigd in moeilijke woorden, uitleggen. Ook het OM en de advocatuur hebben hier een eigen manier in. Wij zijn daar meer onafhankelijk in. Wij kunnen dat, dat vinden we vooral zelf, heel goed opschrijven. Er zijn heus wel uitspraken waarbij ik zelf ook denk; nou ja, daar voel ik niet zoveel voor, daar vind ik wat van. Op dat moment is het niet aan mij om daar wat over op te schrijven.’

Vooroordelen en voorbarige conclusies

Trial by media is het fenomeen waarbij de publieke opinie, gevormd door de berichtgeving en discussies in de media, een invloed heeft op het beoordelen van een zaak voordat deze voor de rechtbank is gekomen. Ik was benieuwd hoe Sander aankijkt tegen het evenwicht tussen aan de ene kant het informeren van het publiek over juridische zaken en aan de andere kant het voorkomen van vooroordelen en voorbarige conclusies. ‘Dat mensen uiteindelijk voorbarige conclusies trekken, daar kan ik niks aan doen. Dat is één. Advocaten zullen altijd zeggen, als het een beetje een grotere zaak is, ‘mijn cliënt is al veroordeeld in de media dus houd daar alsjeblieft rekening mee’. Ik snap goed dat ze dat zeggen, ik zou dat zelf ook zeggen als ik advocaat was. Voor de balans ten aanzien van trial by media is niet echt een goede blauwdruk. Uiteindelijk gaat het mij erom dat dingen in de goede context worden geplaatst. Dat je een bepaald beeld creëert, daar probeer ik van weg te blijven. Dit is wel zeer moeilijk, sommige dingen hoef ik alleen maar op te schrijven en mensen vinden er gelijk al wat van.’

Eigen veiligheid

Wanneer ik vraag in hoeverre Sander rekening houdt met zijn eigen veiligheid tijdens het publiceren van bepaalde artikelen is zijn antwoord stellig ‘nul’. ‘Ik ben er juist tegen om mijn naam bewust niet bij een stuk te zetten. Tegenwoordig zie je steeds vaker dat men dat niet doet. Wij hebben als krant bepaalde thema’s gehad waar bewust geen naam bij werd gezet. Collega’s die het stuk niet hadden geschreven werden hier toen op aangekeken. Er ontstaan allerlei speculaties en daarnaast bestaat de kans dat een ander moet dealen met de consequenties.’ Geweld tegen journalisten neemt toe, met in Groningen als grootste voorbeeld de aanslag op de woning van Willem Groeneveld, oprichter van het Groningse stadsblog Sikkom, eind augustus 2021. ‘Die molotovcocktails hebben ons destijds wel wakkergeschud. In mijn vak is uiteindelijk het meeste wat ik schrijf al openbaar. Ik zit in een rechtszaal, dus in principe kan iedereen het al gehoord en gezien hebben. Het wordt een ander verhaal wanneer  ik vooraf, over dingen die nog echt onbekend zijn, ga schrijven.’

Trends

Iets wat volgens Sander opvalt in de hedendaagse strafrechtzaken, is met name dat de inhoud van jeugdstrafrechtzaken steeds ernstiger wordt. ‘Jongeren plegen niet per se meer delicten, maar de delicten die ze plegen, zijn steeds vaker veel zwaarder. Dat vind ik jammer, omdat wij daar niet bij mogen zijn. Niet zozeer dat ik daar heel graag eens wil kijken, maar meer omdat je bij zo’n zaak heel goed kan omschrijven waar die jongeren in hun leven mee te maken hebben gehad. Een standaard onderdeel van een strafzaak is de bijzondere omstandigheden van een verdachte. Als je dan hoort in wat voor jeugd iemand is opgegroeid en hoe zo iemand tot zijn daden is gekomen, geeft dat een mooi inzicht.’ Of het gesloten deurenbeleid hierom gewijzigd moet worden vindt Sander een lastige, hij ziet het belang ervan namelijk wel in. Toch blijkt uit de praktijk dat de regeling zoals die nu is, soms een potsierlijke uitwerking kan hebben. Iemand van 17 jaar en 300 dagen wordt achter gesloten deuren berecht waar iemand van 18 jaar en 1 dag wel volledig in openbaarheid wordt behandeld. Volgens Sander kan er in zo’n geval soms meer naar de relevantie van een specifieke zaak worden gekeken. ‘Dat is ook slechts een waardeoordeel, dus ik snap ook wel dat je ergens een grens moet trekken. Nee, ik zou het eerst nog wel zo laten denk ik.’

Andere zaken

De reden dat er in de journalistiek het meest wordt geschreven over strafrechtzaken heeft een bredere onderbouwing dan slechts een sensatiezucht. Familiezaken zijn vaak de zaken met de meeste piket politie in de rechtbank, maar ook deze zaken worden berecht achter gesloten deuren. Af en toe doen kort gedingen zich voor die breder interessant zijn en waarin het relevant is hoe een rechter daar in bepaalde gevallen mee omgaat. ‘Het nadeel bij kort gedingen is altijd dat je vooraf wel kan denken dat het een mooi verhaal kan zijn maar dat er op zitting vaak geschikt wordt. Dat is waar civiele rechters natuurlijk graag naar op zoek zijn, niet omdat ze te lui zijn om uitspraken te schrijven denk ik, maar vooral omdat iedereen dan op het moment dat ze de rechtbank uitstappen weet waar ze aan toe zijn.’

Bestuurszaken hebben vaak een ingewikkeld karakter vanwege de vele belangen die met bepaalde besluiten gepaard gaan. Sander geeft aan dat er sinds de Toeslagen Affaire wel een ommekeer heeft plaatsgevonden. ‘Tegenwoordig wordt er anders gekeken naar de rol van overheden tegenover burgers. Je ziet hierin dat er nog actiever naar de burger geluisterd wordt. Het bestuursrecht heeft wat dat betreft een enorme tik op de vingers gehad.’ Ondanks de juridische complexiteit van bestuursrechtzaken geeft Sander aan dat er met veel onderzoek wel ontzettend goede en belangrijke verhalen uit voort kunnen komen. ‘Als journalisten hebben we ook maar beperkt de tijd, er is sprake van een juridische complexiteit maar ook het vertalen naar wat het belang van de lezer is om dit te lezen. Daarnaast zijn het zaken van een lange adem, uitspraken kunnen soms maanden op zich laten wachten. We hebben het hier in Groningen natuurlijk grootschalig gehad met die gaswinning. Daar zijn onze collega’s ontzettend goed en helder mee aan de slag gegaan waar we terecht heel veel prijzen voor hebben gewonnen. Dit geeft aan dat ook juist het verslag doen van bestuursrechtzaken heel erg van belang is.’

Word In Casu redacteur! 

Mijn jaar als In Casu redacteur is met deze laatste Expert aan het Woord helaas tot een einde gekomen. Gelukkig heeft Sander genoeg tips voor toekomstige redacteuren, verslaggevers en journalisten; ‘Als er ergens ophef of gedoe over is, moet je snel kunnen bepalen of het ergens of nergens over gaat. Je hebt hier een goed oog voor bullshit nodig. Daarnaast is er enige mate van volhardendheid vereist, met name als het gaat over rechtszaken die lang duren. Bij een goed onderwerp moet je er echt met je tanden in vast blijven zitten. En gewoon een goede dosis nieuwsgierigheid. Maar ook durven zeggen als je het niet begrijpt. Laat je niet afschepen met een antwoord van iemand waarvan je het niet helemaal begrijpt. Op het moment dat ik dingen niet begrijp dan zeg ik het gewoon. Je moet je niet af laten bluffen door mensen waarvan je denkt dat ze slimmer zijn dan jij. Ergens wat van vinden moet je gewoon proberen. Er is geen alomvattend eindoordeel over of je stuk uiteindelijk klopt of niet, al helemaal niet als je wat de opiniërende kant op wil. Soms moet je gewoon een steen in de vijver gooien, ook al gaat dit tegen je eigen opleiding in.’

Tot slot wil ik graag mijn dank uitspreken aan Sander Dekker voor zijn tijd en het delen van zijn inzichten, ervaringen en anekdotes op het gebied van de rechtbank- en misdaadverslaggeving. Ik wens hem veel succes met zijn verdere werkzaamheden in de journalistiek.

redacteur

Lindgerd Pauwels

rechtbank-/ en misdaadverslaggever

Sander Dekker

JFV Groningen

Comments

Thank you for your comment. It will be shown after approval.

    There are no comments yet