Het kabinet heeft besloten dat ze nog voordat het jaar eindigt, excuses gaan aanbieden voor het slavernijverleden van de Nederlandse staat. Ook wordt er 200 miljoen euro vrijgemaakt voor een bewustwordingsfonds en nog eens 27 miljoen euro voor een slavernijmuseum.1 Waarom heeft het kabinet nu besloten om wel excuses aan te bieden nadat hier al jaren om gevraagd werd? En zijn sommige zorgen die mensen hebben over dit excuus terecht?
Back
Excuses voor het slavernijverleden, zijn zorgen voor het indienen van schadeclaims terecht?
- In Casu Blog
- 3 Feb 2023
- No comments
Roep om excuses
Nog geen dertig jaar geleden was het debat over wel of niet excuses aanbieden zo goed als afwezig. Hooguit kwam er af en toe een brief in de krant.2 De roep om excuses werden georganiseerd in de jaren 90. Het platform slavernijverleden werd opgericht, deze vroeg aan het kabinet-Kok II om excuses en herstelbetalingen. Het platform wilde op zijn minst een eigen monument. Kabinet-Kok II kon deze roep om erkenning niet langer negeren en er werd besloten dat er een slavernijmonument in Amsterdam zou komen. Deze werd onthult in 2002.3 Echter, was er in die tijd veel weerstand onder de bevolking tegen het adresseren van het slavernijverleden.4 Het echte debat voor excuses kwam nog moeilijk op gang, wel sprak toenmalig minister van integratie Roger van Boxtel van ‘diepe spijt, neigend naar berouw’. Na de onthulling van het monument zakte de aandacht voor het slavernijverleden weer in. Dit veranderde doordat Nederland op de vingers werd getikt door de Verenigde Naties voor het racistische stereotype van Zwarte Piet.5 Hierna werd de link gelegd tussen Zwarte Piet en het slavernijverleden. Daardoor was het slavernijverleden weer veelvuldig in het nieuws. De protestbeweging Black Lives Matter deed hier nog een schepje bovenop. Hierdoor werd de roep om excuses steeds groter en breder gedragen onder de Nederlandse bevolking, maar in 2020 was er toch nog geen meerderheid voor excuses van de Nederlandse regering onder de bevolking.6
Excuses komt er
Een belangrijk moment was in 2021, toen burgermeester Femke Halsema excuses aanbood voor de rol die de stad Amsterdam heeft gespeeld in het slavernijverleden. Rotterdam en Utrecht volgde het voorbeeld van Amsterdam. Hierdoor werd de druk verhoogd bij de Nederlandse overheid om ook excuses aan te bieden, maar premier Mark Rutte was altijd stellig. Hij vond dat excuses alleen maar zou polariseren.7 Nu blijkt het kabinet toch gedraaid te zijn en gaan deze excuses er na een lange strijd toch komen. Op maandag 19 december 2022 maakt het kabinet Rutte IV excuses voor het Nederlandse slavernijverleden.
Wat zijn de gevolgen?
Een argument van tegenstanders van excuses maken is dat er dan mogelijk schadeclaims kunnen komen tegen de Nederlandse staat als ze zich verontschuldigen voor het slavernijverleden. Dat dit geen loos argument is, bewijst Gerard Spong. Deze bekende advocaat zei in 2012 dat een slavernijclaim tegen de Nederlandse staat een kans van slagen heeft.8Moet de Nederlandse regering zich dan gaan opmaken om zichzelf te verdedigen in de rechtszaal na maandag 19 december 2022? Deze angst lijkt ongegrond, volgens hoogleraar Rechtsfilosofie Wouter Veraart.9 Hij kent geen succesvolle schade claim voor het slavernijverleden waar ook ter wereld.
Het slavernijverleden heeft natuurlijk enorm veel schade aangericht, maar het is juridisch lastig om aan te tonen dat jij als individu lijdt onder het slavernijverleden. Dit wil uiteraard niet zeggen dat er geen leed is, maar het causale verband is moeilijk aan te tonen. Daarnaast is zo’n zaak simpelweg verjaard voor de civiele rechter. Een succesvolle schadeclaim tegen de Nederlandse staat lijkt dus weinig kans van slagen te hebben. De excuses zullen dus vooral moeten zorgen voor erkenning bij de nabestaanden, de financiële impuls voor een fonds en een slavernijmuseum voor meer bewustwording onder de Nederlandse bevolking.
Niek Bruins