Back

De uitspraken op de Erasmusbrug: verwerpelijk of strafbaar?

Met veel bombarie 2023 in. Elke jaarwisseling probeert het Nationale vuurwerk weer een spectaculaire show neer te zetten voor de miljoenen kijkers die zij jaarlijks trekt. Bombarie was er zeker, ondanks het ontbreken van het vuurwerk heeft de show voor veel ophef gezorgd. Om klokslag 0.00 uur werden er verschillende teksten op de Erasmusbrug geprojecteerd, waardoor vele miljoenen mensen deze konden lezen. Het ging onder andere over de volgende uitspraken: “Vrolijk blank 2023”, “White lives matter”, “Zwarte piet deed niets verkeerd” en tot slot “We must secure the existence of our people and a future for white children”, ookwel de veertien woorden.1 De Telegramgroep ‘White lives matter’ claimt de actie.2

De vraag is nu of hier sprake is van racistische uitspraken, of dat hier gebruik is gemaakt op het recht op vrijheid van meningsuiting. Het OM gaat ervan uit dat de leuzen wel strafbaar zullen zijn, en is een strafrechtelijk onderzoek gestart.3

Is hier sprake van racisme?

Vrijheid van meningsuiting is een van de grondrechten van de Nederlandse wet. Je mag dus zeggen en denken wat je wil, maar er zijn grenzen aan deze vrijheid. De uiting mag niet aanzetten tot discriminatie of andere bevolkingsgroepen beledigen.

Of er sprake is van belediging hangt af van het causaal verband tussen de beledigende uitspraak en de groep waartoe de belediging is gericht. Het beantwoorden van de vraag of er daadwerkelijk sprake is van een belediging is niet makkelijk. Een uitlating is beledigend indien het de eigenwaarde aantast of een groep, vanwege bijvoorbeeld een ras, in diskrediet brengt.4

Op de vraag of deze grenzen van het recht op vrijheid van meningsuiting zijn bereikt is volgens Theo de Roos, hoogleraar strafrecht en strafprocesrecht, geen direct antwoord te geven, nu we hier te maken hebben met een grijs gebied. “Het is een defensieve uiting, iemand lijkt te vrezen dat de blanken in de verdrukking komen. Dat kun je bedenkelijk vinden, fout, of ongegrond. Ik schat in dat het niet de grens van het strafbare overschrijdt.”5

Vervolging

Allereerst is het van belang dat er een daadwerkelijke verdachte bekend wordt bij de politie, alvorens er kan worden overgegaan tot vervolging. Indien het OM besluit om daadwerkelijk over te gaan tot het vervolgen van de verdachten, is het aan de rechter om zich te buigen over de vraag of er sprake is van racisme met het oog op het wetboek van strafrecht.6 Ondanks het feit dat de strafbaarheid van deze uitspraken niet makkelijk vast te stellen is, kan de context en de combinatie van alle leuzen bij elkaar eventueel soelaas kunnen bieden.

De uitdrukking, in extreemrechtse kringen bekend als “The 14 Words”, komt voort uit het denken van de Amerikaanse blanke supremacist en neonazi David Lane. Indien het OM de uitspraak kan koppelen aan neonazisme, is de kans op strafbaarheid wellicht groter denkt Theo de Roos: “Bij dit soort uitdrukkingsdelicten kijk je naar de woorden, maar ook naar de context. Als dit uit de context van neonazisme komt, mag je in het strafrecht die context erbij betrekken. 7

Het komt er dus op neer dat een beroep op het Wetboek van Strafrecht erg lastig is in deze situatie, omdat de leuzen niet passen binnen het strafrechtelijk kader dat daarin wordt geschetst. De kans is dus erg groot dat het in dit geval bij verwerpelijkheid zal blijven.

Gevolgen

Het buiten beschouwing laten van het bovenstaande probleem, biedt een mogelijkheid om te kijken naar de gevolgen van de uitspraken. Locoburgemeester Buijt heeft de projecties bestempeld als “onbeschoft en polariserend”. Polarisatie is zeker een probleem wat een gevolg is van deze actie. Zo waren veel reacties veroordelend, waaronder die van  Rotterdamse fracties van de PvdA en  Bij1 die de teksten veroordeelden.8 De jongerenafdeling van Forum voor Democratie reageerde daarentegen met het woord “mooi” en stelde dat Rotterdam het nieuwe jaar goed begint.9

Op de vraag of deze actie eenmalig was, is het antwoord ook zorgwekkend. Op 10 februari van dit jaar is een soortgelijk incident voorgevallen bij het Anne Frank huis.10

Fiona Thelen

Voetnoten

1 https://nos.nl/artikel/2458579-strafrechtelijk-onderzoek-naar-leuzen-op-erasmusbrug-tijdens-jaarwisseling

2 https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/extreem-rechtse-groep-eist-op-telegram-racistische-projectie-erasmusbrug-

3  https://www.om.nl/actueel/nieuws/2023/01/03/strafrechtelijk-onderzoek-naar-uitingen-jaarwisseling-erasmusbrug

4 artikel 429quater Strafrecht.

5https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/nederland/artikel/5356795/erasmusbrug-racistische-leuzen-projectie-nieuwjaarsnacht-rotterdam

6 artikel 137c jo art. 137d Wetboek van Strafrecht.

7.https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/nederland/artikel/5356795/erasmusbrug-racistische-leuzen-projectie-nieuwjaarsnacht-rotterdam

8 https://dekanttekening.nl/nieuws/bij1-en-pvda-willen-actie-op-nazileus-erasmusbrug/

9 https://www.nieuwnieuws.nl/5158795/jongerenafdeling-fvd-blij-met-teksten-op-erasmusbrug/

10 https://www.annefrank.org/nl/over-ons/nieuws-en-pers/nieuws/2023/2/10/antisemitische-projectie-op-anne-frank-huis/

JFV Groningen