Back

Coronapas: een uitweg of een tweedeling?

Het afgelopen anderhalf jaar was een periode waarin verdeeldheid en eenzaamheid de overhand nam; paracetamol, handgel en wc-papier als warme broodjes over de toonbank gingen en men afstand van elkaar moest houden. Nu lijkt er toch licht te zijn aan het einde van deze lange coronatunnel: vanaf 25 september 2021 zijn de regels veranderd, mogen we veel meer én is de 1,5 meter regel afgeschaft. Hoog tijd om dit te vieren. Maar aan dit feestje voor de nieuwe vrijheid zit een voorwaarde: de coronapas. De te scannen QR-code is het bewijs dat je ofwel gevaccineerd bent, corona hebt gehad of negatief bent getest op corona. Dit roept veel vragen en verontwaardiging op. Want mag dit hele beleid juridisch gezien wel toegepast worden? Is dit geen discriminatie of vaccinatiedwang?

Vaccinatieplicht en mensenrechten

Al sinds begin dit jaar krijgt men de mogelijkheid om zich te laten vaccineren voor het virus dat onze maatschappij in de greep houdt; sars-CoV-2. Dit virus heeft zich in een rap tempo ontwikkeld en het vaccin blijkt effectief. Er zijn echter ook mensen die niet gebruik willen of om medische redenen kunnen maken van hun vaccinatierecht en zich, volgens de huidige regels, moeten laten testen voor een QR-code in de coronacheckapp die vervolgens 24 uur lang geldig is. Veel mensen stellen dat dit het recht op gelijkheid, het recht op de eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer en het recht op bewegingsvrijheid, een van de belangrijkste mensenrechten die wij hebben, raakt.1 Dit klopt enigszins. Door de coronapas wordt nu namelijk onderscheid gemaakt tussen mensen die gevaccineerd zijn en mensen die vanwege bepaalde overtuigingen niet gevaccineerd willen worden, waarbij hun bewegingsvrijheid wordt beperkt. Deze rechten zijn niet absoluut en kunnen dus in bepaalde gevallen worden beperkt. Dit mag als hiervoor een duidelijke wettelijke grondslag is, er een legitiem doel is en de beperkingen noodzakelijk zijn om dat doel te bereiken. Die wettelijke basis ziet het kabinet in de Wet publieke gezondheid en in de Tijdelijke wet Coronatoegansbewijzen.2

De mensenrechten bieden de overheid ruimte om maatregelen te treffen ter bescherming van de volksgezondheid als legitiem doel. Ook is de overheid in bepaalde gevallen zelfs verplicht dit te doen volgens onze Grondwet.3 Hiermee is het legitieme doel gegeven. Nu is het de vraag of de beperkingen noodzakelijk zijn en niet verder gaan dan nodig om dit doel te bereiken. Hierbij moet een belangenafweging worden gemaakt tussen het waarborgen en niet beperken van de bovengenoemde mensenrechten en of de coronapas daadwerkelijk noodzakelijk is om het coronavirus in te dammen. Er worden veel discussies gevoerd en een duidelijk antwoord is hierover nog niet. Wel is duidelijk dat de kans op verspreiding van het virus van een gevaccineerde minder groot is. Het zoveel mogelijk beperken van niet gevaccineerde besmette mensen in publieke ruimtes zou daarom positieve effecten kunnen hebben op de indamming van het coronavirus. Of dit noodzakelijk is, is nog de vraag. Als de eis van de coronapas niet voldoet aan de drie vereisten voor een beperking op die rechten kan men pas spreken over discriminatie.

Vaccinatiedwang 

Na de invoering van de coronapas is volgens de GGD een opvallende stijging te zien in de vaccinatie-afspraken. Hugo de Jonge zei al eerder te hopen dat de coronapas tot meer vaccinaties zou leiden. “Dat men nu niet zonder test de horeca- en entertainmentsector kan betreden als zij niet zijn gevaccineerd of een herstelbewijs hebben kan een reden zijn om je dan toch te vaccineren”. Meer vaccinaties zou goed nieuws zijn en bevorderlijk in de bestrijding van het coronavirus. Echter vraagt men zich af of de coronapas niet wordt ingezet als middel om de vaccinatiegraad op te krikken gezien de recente ontwikkelingen en de uitspraken van Hugo de Jonge.

‘Gaan de genomen beperkingen niet verder dan nodig?’

Toch is niet duidelijk of deze stijging überhaupt door de coronapas komt volgens een RIVM-woordvoerder. Wel is duidelijk dat dit in Frankrijk het geval was.4 Ook blijkt uit een onderzoek van de I&O research dat 81 procent van de niet-gevaccineerden dwang voelt vanuit overheid en omgeving.5 Volgens Martin Buijsen, hoogleraar Gezondheidsrecht aan de Erasmus Universiteit is academisch gezien geen sprake van dwang. Hier is pas sprake van als er geen andere optie meer is dan vaccineren. Nu maakt dit de discussie over de coronapas niet minder troebel. Het is namelijk niet de bedoeling om middelen in te zetten om meer mensen gevaccineerd te krijgen, maar hier lijkt het wel op. Er zou sprake kunnen zijn van indirecte vaccinatiedwang. Hier zijn echter de meningen nog over verdeeld.6

Conclusie

Er heerst veel verdeeldheid over de huidige maatregelen die dienen om het coronavirus in te perken. Er is veel veranderd en iedereen smacht naar het oude normaal. De vraag is echter hoe we dit kunnen gaan bereiken. De coronapas is een nieuw middel en ook hierover bestaat veel verdeeldheid. De invoering van de coronapas zou discriminerend kunnen zijn indien dit niet noodzakelijk is om het coronavirus in te perken en het dus geen medisch nut heeft. Ongevaccineerden lijken het virus makkelijker te verspreiden waardoor het belangrijk is vast te stellen dat zij niet besmet zijn. Of dit belang genoeg is om bepaalde mensenrechten te beperken is hierbij de vraag. Er wordt gesproken van een vaccinatiedwang. Dit was volgens Hugo de Jonge niet de bedoeling en de coronapas lijkt academisch gezien geen dwang. Toch heeft men en vele medische onderzoeken hier vraagtekens bij en vragen zich af of er geen sprake is van indirect vaccinatiedwang. Alle vragen die komen kijken bij de materie rondom het coronavirus en de coronapas lijkt een ingewikkeld juridisch spinnenweb te zijn geworden waar we het maar niet over eens lijken te zijn.

Door: Mayte Garcia Faria Delgado

Voetnoten

Artikel 1 Grondwet, Artikel 8 Europees Verdrag van de Rechten van de Mens en Artikel 12 Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten.

2 Kamerbrief met stand van zaken COVID-19 (16 september 2021).

3 Artikel 22 grondwet, Artikel 11 Europees sociaal handvest en Artikel 12 internationaal verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten.

4 NU, ‘Opvallende stijging in vaccinatieafspraken mogelijk vanwege coronapas’, 5 oktober 2021, te vinden op www.nu.nl.

5 Rapport Coronavaccinaties, I&O Research in opdracht van NOS, 2021, te vinden via: https://www.ioresearch.nl/wp-content/uploads/2021/09/io_research-iov-nos-coronavaccinaties-september-2021-def.pdf.

6 Prof. mr. dr. Martin Buijsen, ‘Een vaccinatiepaspoort is een vorm van indirecte vaccinatiedwang, maar misschien is dat zo erg nog niet’, 5 oktober 2021, te vinden op www.eur.nl.

JFV Groningen